Jak uregulować prawa autorskie w umowie marketingowej?

Prawa autorskie w umowie marketingowej

Jeżeli nie chcesz czytać tego artykułu, zapoznaj się z krótkim jego podsumowaniem! 

W umowie marketingowej należy określić kwestie związane z prawami autorskimi, między innymi takie jak:

• z czego korzysta agencja przy tworzeniu kreacji marketingowych – zdjęcia ze stocków, materiały z domeny publicznej, a także logotypy i materiały klienta, 
• czy klient stanie się właścicielem utworów (a agencja przeniesie na niego prawa autorskie majątkowe) czy będzie mógł wyłącznie korzystać z nich w określonym zakresie (czyli agencja udzieli licencji),
• w przypadku udzielenia licencji – jej zakres, obejmujący zakres czasowy, terytorialny i pola eksploatacji, a także czy klient będzie mógł udzielić komuś dalszej licencji, 
• w przypadku przeniesienia praw – zakres ich przeniesienia, to znaczy: czas, terytorium i pola eksploatacji, na których następuje przeniesienie praw,
• pola eksploatacji mogą obejmować w szczególności:
  • utrwalanie i zwielokrotnianie utworu, 
  • obrót oryginałami i egzemplarzami, na których utwór utrwalono,
  • rozpowszechnianie utworu,
• zezwolenie na dokonywanie i korzystanie z opracowań (tj. przeróbek, tłumaczeń lub adaptacji utworu) oraz ewentualnie prawo klienta do zezwalania na rozpowszechnianie opracowań,
• kiedy postanowienia dotyczące praw autorskich będą skuteczne – czy z momentem przekazania lub akceptacji utworu, czy z chwilą zapłaty wynagrodzenia,
• zobowiązanie do niewykonywania autorskich praw osobistych, 

W tym temacie, mogą Cię zainteresować jeszcze:

• Jak napisać dobrą umowę marketingową?
• Naruszenie praw autorskich w kampanii reklamowej, czyli jak poradzić sobie z kryzysem na linii Agencja-Klient
• Jak oznaczać reklamy w social mediach zgodnie z prawem? 

Dlaczego prawa autorskie w umowie marketingowej są ważne?

Prawa autorskie w umowie marketingowej to właściwie najważniejsza (może oprócz wynagrodzenia) część umowy! W skrócie, regulują one to, co jako agencja przekazujesz swojemu klientowi i jak on będzie mógł z tego korzystać.

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (zwana dalej: „Ustawą o prawie autorskim”) dzieli prawa autorskie na prawa osobiste, czyli na prawa, które chronią więź twórcy z utworem oraz prawa majątkowe, które chronią interesy majątkowe twórcy. 

Prawa osobiste obejmują takie kwestie jak, m.in.:

• autorstwo utworu i oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
• nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
•  decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
• nadzór nad sposobem korzystania z utworu.

Prawa majątkowe, zaś to wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Prawidłowe uregulowanie praw autorskich w umowie pozwoli na rozwiązanie wielu ewentualnych problemów i sporów pomiędzy agencją a klientem, na przykład co do tego, czy klient będzie mógł wykorzystać przygotowany spot reklamowy tylko w telewizji w Polsce, czy też wrzucić na ogólnoświatowe streamingi. Często pojawiają się też wątpliwości czy klient może udostępnić post zawierający materiały agencji czy wprowadzić do materiałów przez nią przygotowanych jakieś zmiany. Tylko precyzyjna regulacja kwestii prawno-autorskich umowy marketingowej może rozwiać te wątpliwości.

Czy to, co przygotuje agencja marketingowa jest utworem?

Ta istotność klauzuli prawno-autorskiej wynika głównie z tego, że 99% działań podejmowanych przez agencję marketingową może skutkować powstaniem utworu.

Utwór w rozumieniu prawa autorskiego to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Dla Ciebie jako agencji oznacza to, że wszystkie kreacje marketingowe przez Ciebie stworzone mogą zostać zakwalifikowane jako utwór! Niezależnie od tego, czy jest to pełen projekt identyfikacji wizualnej Klienta, drobny post na Facebooka czy zabawny filmik na TikToka. Nie ma znaczenia wielkość, forma, rodzaj czy skomplikowanie i nakład pracy konieczny do przygotowania danej kreacji marketingowej. Z tego względu, warto zawrzeć w umowie marketingowej szczegółowe postanowienia, dotyczące przygotowywanych przez agencję materiałów.

Uważaj jednak, w przypadku, w którym do tworzenia contentu wykorzystujesz sztuczną inteligencję! Twórczość AI nie stanowi utworu, w rozumieniu prawa autorskiego, ponieważ nie została wykonana przez człowieka. Nie będzie zatem podlegać ochronie wynikającej z prawa autorskiego. Konieczne jest odrębne uregulowanie tej kwestii, niezależnie od przeniesienia praw autorskich lub licencji.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, o prawach autorskich do twórczości AI, zapoznaj się z tym artykułem: Jak korzystać ze sztucznej inteligencji (AI)? Poradnik od prawnika

Jeśli korzystasz z AI w swojej pracy agencji i masz wątpliwości, czy dobrze przekazujesz prawa z tym związane klientowi – daj znać! Jako kancelaria znamy ten temat i chętnie pomożemy Ci w przygotowaniu odpowiedniej klauzuli. Wystarczy, że napiszesz do nas – oddzwonimy i porozmawiamy z Tobą o Twoich potrzebach! 

Z czego agencja może korzystać w przygotowaniu kreacji marketingowych?

Wspominając o wykorzystaniu AI, należy wspomnieć o tym, że podczas przygotowywania materiałów dla klienta konieczne będzie wykorzystanie materiałów innych osób. Takimi materiałami mogą być między innymi:

• licencjonowane zdjęcia ze stocka,
• logotypy i oznaczenia klienta,
• obrazy znajdujące się w domenie publicznej,

czy

• viralowe nagrania na TikToku.

Z ich wykorzystaniem mogą wiązać się ryzyka, związane nie tylko z nieuprawnionym ich wykorzystaniem, ale także problemy wizerunkowe! Obrazy znajdujące się w domenie publicznej czy zdjęcia ze stocków mogą być wykorzystywane również przez konkurentów Twojego klienta a przecież nikt nie chciałby zostać posądzony o kopiowanie innego podmiotu.

Co więcej, bezprawne wykorzystanie tych materiałów (wykorzystanie dźwięku na TikToku naruszającego dobra osobiste lub prawa autorskie albo skorzystanie z obrazu, który jednak nie jest jeszcze w domenie publicznej) może powodować odpowiedzialność klienta, a w konsekwencji odpowiedzialność agencji wobec klienta.

Należy więc w każdym przypadku, gdy agencja korzysta z tego rodzaju materiałów poinformować klienta o tym w umowie a także zweryfikować wykorzystywane przez agencję materiały, m. in. zakres licencji stockowej czy też to, czy aby na pewno prawa majątkowe do utworu wygasły.

Na jakiej podstawie klient może korzystać z tego, co przygotowała agencja?

Skoro już jako agencja wykonałaś/wykonałeś dla klienta pracę, zostały stworzone dla niego grafiki, teksty, filmy czy całą kampanię marketingową konieczne jest, aby klient otrzymał przygotowane dla niego materiały i mógł z tego korzystać! Warto mu je przekazać – pytanie tylko – jak?

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje dwie opcje: przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji. Każda z tych opcji działa inaczej i trzeba pamiętać, że nie powinno się ich stosować zamiennie. 

Przeniesienie praw autorskich w umowie marketingowej

Możesz w umowie marketingowej przenieść całość przysługujących nam praw majątkowych do utworów przenieść na klienta agencji. Wtedy stanie się on właścicielem utworów i nie będzie się obawiał, że jego prawa wygasną lub że agencja wypowie mu licencję.

CIEKAWOSTKA! Część prawników twierdzi, że możliwe jest czasowe przeniesienie praw autorskich, ale nie jest to głos dominujący – dlatego uprośćmy, że zasadniczo przenosząc prawa do utworów agencja traci przysługujące jej prawa majątkowe na zawsze a klient jako nabywca staje się ich właścicielem. 

Zwróć uwagę, że mówimy tutaj tylko o prawach majątkowych!

WAŻNE! Pamiętaj, że praw osobistych nie można się zrzec, ani przenieść na inną osobę. Można jednak zobowiązać się do ich niewykonywania, co jest standardową klauzulą w wielu umowach.

Licencja w umowie marketingowej

Jeżeli nie możesz lub nie chcesz przenosić praw na klienta pozostaje udzielenie licencji. Jest to uprawnienie do korzystania z oraz rozpowszechniania utworu, ale „właścicielem” utworu jest inny podmiot. W tym przypadku prawa autorskie do utworu przysługiwać będą agencji.  

Licencja może mieć charakter wyłączny lub niewyłączny.

Udzielenie licencji wyłącznej oznacza, że klient jest jedynym podmiotem, który może utworu (w zakresie jaki wskazuje umowa) korzystać. W przypadku licencji wyłącznej również właściciel praw autorskich nie może korzystać z swojego utworu. Zaś w przypadku licencji niewyłącznej, kilka podmiotów może z takiego utworu korzystać niezależnie od siebie. Serwisy stockowe, które udostępniają swoje zdjęcia do korzystania za dokonaniem odpowiedniej opłaty najczęściej operują właśnie licencjami niewyłącznymi. 

Udzielając licencji można określić jej czas trwania a także terytorium obowiązywania oraz okres wypowiedzenia. Nie jest to konieczne dla udzielenia licencji, ale w przypadku, gdy tego nie będzie w umowie zastosowanie znajdą przepisy ustawowe. Oznacza to, że licencja zostanie udzielona na okres 5 lat, na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę. W takim wypadku nie ma uprawnienia do wypowiedzenia licencji, jeżeli brakuje tego zastrzeżenia w umowie.

Gdy jednak wskażesz, że licencja została udzielona na czas określony to możesz ją wypowiedzieć na zasadach określonych w Prawie autorskim, tj. na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego.

WAŻNE! Należy również pamiętać, że przy udzieleniu licencji na okres przekraczający 5 lat, po ich upływie licencja będzie traktowana jak udzielona na czas nieokreślony.

Upraszczając, jeżeli zostanie udzielona licencja na 10 lat, to przez pierwsze 5 lat jej obowiązywania nie będzie możliwe jej wypowiedzenie, jeżeli nie zostało to zastrzeżone w umowie. Po upływie 5 lat za to, licencję można wypowiedzieć na zasadach określonych w ustawie lub opisanych w umowie. Zaś gdy minie pierwotnie ustalone 10 lat to nic się nie dzieje i licencja nadal obowiązuje – jako udzielona na czas nieoznaczony.

Oczywiście kwestie związane z możliwością wypowiedzenia licencji lub jej zmiany można uregulować w umowie, dostosowując jej treść do założeń biznesowych. 

Pamiętaj również, że nawet jeżeli najpierw udzielisz klientowi licencji, zawsze możesz później zawrzeć z nim umowę o przeniesienie autorskich praw majątkowych. 

Dalsze licencje i sublicencje

Umowa powinna też regulować możliwość udzielania przez klienta dalszej licencji (tzw. sublicencji). Oznacza to, że klient, który otrzymał licencję na korzystanie z utworów może następnie przenieść lub podzielić się swoim prawem do materiałów z innym, wybranym przez niego podmiotem.

Wtedy inny podmiot będzie mógł następnie korzystać z utworu na podstawie umowy dalszej licencji zawartej z klientem, dotyczącej określonych pól eksploatacji utworu. 

Jeżeli w umowie nie będzie wskazane, że klient takie uprawnienie ma to tylko on będzie mógł zgodnie z prawem korzystać z przygotowanych przez agencję materiałów.

W jakim zakresie klient może korzystać z tego, co przygotowała dla niego agencja?

Skoro już wiesz, na jakich zasadach agencja może udostępnić klientowi przygotowane materiały, to trzeba ustalić, czy klient może z nich korzystać z pełnym zakresie, czy są tutaj jakieś ograniczenia. Otóż zarówno przeniesienie praw autorskich jak i udzielenie licencji następuje wyłącznie w takim zakresie, jaki został określony w umowie. Zakres ten nazywany jest polami eksploatacji. 

Jak określić pola eksploatacji w umowie marketingowej?

Pola eksploatacji w umowie marketingowej można określić właściwie dowolnie. Prawo autorskie zawiera wyłącznie przykładowe pola eksploatacji. Są to:

• w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
• w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
• w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony powyżej – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Z powyższego wyliczenia np. wynika, że można uprawnić klienta np. wyłącznie do obrotu przygotowanymi przez agencję ulotkami, ale nie publikacji projektu ulotki w Internecie.

Oczywiście w takim przypadku najczęściej pojawiają się pytania, czy można uprawnić klienta do korzystania z utworu na wszystkich znanych polach eksploatacji – wymienienie całej listy pól eksploatacji zajmuje przecież sporo miejsca w umowie. 

Niestety taka klauzula nie będzie skuteczna. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub o korzystanie z utworu na podstawie licencji obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione, zgodnie z art. 41 ust. 2 Ustawy o prawie autorskim. Pola eksploatacji czy to w licencji, czy w umowie przeniesienia praw autorskich muszą być konkretnie określone. Nabywca praw będzie mógł korzystać z utworu na polach eksploatacji wskazanych w umowie – i tylko na tych polach.  

Same pola eksploatacji nie muszą jednak być opisane „po prawniczemu”. Jeżeli chcesz zezwolić swojemu klientowi na udostępnianie przygotowanego dla niego materiału wyłącznie na TikToku, jest to całkowicie prawidłowa klauzula. 

Co jednak, gdy nagle pojawia się całkowicie nowy sposób korzystania z utworu? Wchodzi nowa technologia lub nowe medium społecznościowe? Zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim, umowa może dotyczyć wyłącznie znanych w momencie jej zawierania pól eksploatacji. Zatem konieczne będzie zawarcie nowej umowy, która pozwoli na korzystanie z utworu na tych nowych polach eksploatacji. Czasem jednak, w przypadku odpowiednio skonstruowanych postanowień umownych nie będzie to konieczne! Na przykład w przypadku nowych portali społecznościowych – po prostu wskazując możliwość korzystania z utworu w Internecie, nie ograniczając się do poszczególnych stron internetowych korzystanie z utworu będzie możliwe na każdym z portali internetowych. 

Jak uregulować kwestię autorskich praw osobistych w umowie marketingowej?

Wszystkie powyższe kwestie dotyczyły autorskich praw majątkowych – zarówno ich przeniesienie jak i udzielenie licencji. Co zatem z prawami osobistymi?

Tak jak wspominaliśmy wcześniej, ich niestety nie można się ich zrzec lub przenieść na inny podmiot. Prawa autorskie osobiste pozostają przy twórcy, niezależnie od zbycia praw majątkowych. Przysługują one autorowi z samego faktu stworzenia utworu, ale skorzystanie z nich przez agencję może być niekorzystne dla klienta. Na przykład ich podstawie twórca ma prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu, a więc np. do zabronienia nabywcy praw autorskich majątkowych publikacji utworu. Zatem należy zadbać w umowie o zobowiązanie się agencji do niewykonywania autorskich praw osobistych. 

W przypadku, w którym agencja zatrudnia wiele osób oraz korzysta z podwykonawców do przygotowania contentu, wszystkie osoby zaangażowane w projekt, które są twórcami utworu, należy zobowiązać do niewykonywania autorskich praw osobistych. W umowie agencji z klientem – należy wskazać, że agencja zobowiązuje się lub zobowiązała twórców do niewykonywania praw osobistych. To oświadczenie musi odpowiadać treści umów zawartych przez agencję z swoimi pracownikami, współpracownikami i podwykonawcami – oni też muszą zrzec się wykonywania tych praw.

Prawa zależne w umowie marketingowej

Prawa osobiste, to nie jedyne prawa, które należy uregulować w umowie marketingowej! Konieczne jest również zajęcie się tematem praw zależnych. Są to prawa do rozpowszechniania opracowania utworu, czyli jego tłumaczenia, przeróbki, adaptacji. Jeżeli udostępniasz klientowi utwór, w którym prawdopodobne jest, że będzie chciał wprowadzać zmiany, czy przetłumaczyć warto od razu wpisać zgodę na rozpowszechnianie opracowań. Zgodnie z ustawą klient a i owszem, opracowania może dokonać, ale nie może go rozpowszechniać. Dlatego warto, jeżeli oczywiście przedmiot umowy na to pozwala, uregulować tę kwestię.

Można również w ogóle przenieść na klienta pełne uprawnienie do zezwalania o wykonywaniu prawa zależnego. Wtedy on sam będzie mógł uprawniać inne podmioty do korzystania z opracowań materiałów. 

Jak określić moment udzielenia licencji lub nabycia praw autorskich w umowie marketingowej?

W umowie można również uregulować moment nabycia autorskich praw majątkowych lub udzielenia licencji. Jest to możliwość zabezpieczenia się agencji przed sytuacją, gdy wykona pracę a klient za nią nie zapłaci i mimo tego będzie korzystał z materiałów otrzymanych od agencji. 

Dlatego warto wskazać w umowie, że przeniesienie praw lub udzielenie licencji nastąpi dopiero z momentem zapłaty wynagrodzenia (całości lub odpowiedniej części). W takim wypadku, do czasu uiszczenia płatności, klientowi nie będzie przysługiwało prawo do korzystania z tych materiałów lub ich wstępnych projektów. 

Wynagrodzenie a prawa autorskie

Zgodnie z ustawą, twórcy przysługiwać będzie odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Przy szerokim określeniu pól eksploatacji może to zliczać się do naprawdę sporej sumy, dlatego najczęściej nie określa się odrębnego wynagrodzenia za każde z pól, a wlicza się je do ogólnego wynagrodzenia określonego w umowie.

Dlatego warto wskazać w umowie, czy umówione wynagrodzenie obejmuje przeniesienie praw / udzielenie licencji na zasadach określonych w umowie, czy przeniesienie praw / udzielenie licencji jest dodatkowo płatne.

Czy przenosząc własność nośnika na którym utrwalono utwór przenoszę prawa autorskie?

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje wiele specyficznych regulacji, jak na przykład regulacja przeniesienia prawa własności do nośnika, na którym utwór utrwalono. Dla agencji może to mieć znaczenie, np. gdy strategia marketingowa wymaga przestrzennego przedstawienia np. nowego projektu puszki dla napoju energetycznego. 

Zwykle, przenosząc własność nośnika (np. pendrive), na którym utwór jest utrwalony nie nabywasz praw autorskich do utworu. Można jednak uregulować tą kwestię odmiennie w umowie o przeniesienie praw autorskich – w takim wypadnu przenosząc własność, nabywasz te prawa. 

Działa to również w drugą stronę, nabywca autorskich praw majątkowych nie uzyskuje własności nośnika, na którym utwór utrwalono – chyba, że postanowisz tak w umowie.

Forma umowy marketingowej a prawa autorskie

Pamiętaj, że forma zawarcia umowy marketingowej ma znaczenie w przypadku praw autorskich! 

Przeniesienie autorskich praw majątkowych i umowa licencji wyłącznej dla swojej skuteczności wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Oznacza to albo podpisaną przez obie strony (odręcznie) umowę albo skorzystanie z kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Nie może to być dowolny dokument ani nie zadziałają tutaj podpisywane skany, przesyłanie sobie maili czy faktury z wyszczególnioną pozycją – „przeniesienie praw autorskich”. Taka umowa będzie nieważna w tym zakresie i nie spowoduje przeniesienia praw. Co najwyżej, jej skutkiem będzie udzielenie licencji niewyłącznej. 

Podsumowanie

Warto pamiętać, że prawo autorskie daje duże możliwości dopasowania umowy marketingowej i klauzuli prawno-autorskiej do założeń biznesowych danego zlecenia. Należy jednak zwrócić uwagę, że zawsze musisz te istotne dla Ciebie jako agencji czy dla klienta kwestie wyraźnie w umowie określić. Dobra klauzula prawno-autorska to podstawa udanej współpracy z klientem. Bez tego może Cię czekać nieprzyjemna niespodzianka w przypadku ewentualnego sporu sądowego. 

Masz wątpliwości czy wzór umowy obowiązujący w Twojej agencji zawiera dobrą klauzulę prawno-autorską? Prześlij ją do nas! Z chęcią sprawdzimy Twoją umowę i powiemy Ci, co możesz zrobić, aby lepiej zabezpieczyć swoje interesy. Wystarczy, że skontaktujesz się z nami przez formularz poniżej.