Kiedy rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby portretowanej, a kiedy zgoda taka nie jest potrzebna, jak wygląda rozpowszechnianie wizerunku osób publicznych i podczas imprez masowych, roszczenia i czas trwania ochrony, czyli wszystko co warto wiedzieć o rozpowszechnianiu wizerunku.
Podsumowanie na startNie chcesz czytać całego artykułu? Zapoznaj się z naszym podsumowaniem poniżej:
|
Czym jest wizerunek
Wizerunek, najogólniej mówiąc, to takie dostrzegalne cechy człowieka, które składają się na jego wygląd i pozwalają odróżnić go od innych ludzi, utrwalony w dowolny sposób – najczęściej poprzez szkic, rysunek, portret malarski, czy fotografię.
Prawo do wizerunku przysługuje tylko osobie fizycznej. Osoba prawna (a więc np. spółka) nie ma swojego wizerunku. Wizerunku nie posiadają także zwierzęta. Nie istnieje również wizerunek zbiorowy, co oznacza, że na wspólnym zdjęciu kilku osób będziemy mieli do czynienia z wieloma pojedynczymi wizerunkami.
Rozpowszechnianie wizerunku
Zgodnie z zasadą wyrażoną w przepisie art. 81 ust. 1 zd. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia (a więc zgody) osoby na nim przedstawionej.
Na czym polega rozpowszechnianie wizerunku? To sytuacja, w której stworzona zostaje możliwość zapoznania się z wizerunkiem danej osoby bliżej nieokreślonemu, niezamkniętemu kręgowi osób. Będzie nim np. zamieszczenie na Instagramie zdjęcia modelki. Rozpowszechnieniem nie będzie natomiast wykorzystanie prywatne takiego zdjęcia, np. zawieszenie wykonanej fotografii na ścianie w domu.
Zgoda osoby przedstawionej
Zgoda na rozpowszechnienie wizerunku nie musi być udzielona na piśmie, ale nie może budzić wątpliwości Oznacza to, że osoba, która udziela zgody musi mieć pełną świadomość nie tylko co do formy przedstawienia jej wizerunku, ale także czasu, miejsca publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami, jak również towarzyszącego publikacji komentarza.
Osoba której wizerunek ma być rozpowszechniany ma pełną swobodę decydowania, czy i w jakich okolicznościach jej wizerunek może być rozpowszechniony, co oznacza, że osoba przedstawiona na fotografii może dowolnie ograniczyć zakres zezwolenia na jego rozpowszechnianie: zezwolić na publikację tylko w oznaczonym czasopiśmie i/lub tylko w związku z oznaczonymi okolicznościami (np. w związku z określonym tekstem artykułu prasowego), wyznaczyć granice czasowe publikacji itp.
Ważne, aby szczegółowo opisać zakres zezwolenia, bowiem to na osobie, która rozpowszechnia wizerunek spoczywa obowiązek wykazania, że takie rozpowszechnianie nie wykroczyło poza uzyskany zakres zezwolenia i określony cel.
Warto pamiętać o tym, że osoby trzecie, które zamierzają dalej rozpowszechniać wizerunek danej osoby zobowiązane są do uzyskania ponownej zgody ze strony uprawnionego. Powyższe oznacza, że w sytuacji gdy np. modelka udzieliła zgody koledze fotografowi na rozpowszechnienie swojego wizerunku, to chcąc wykorzystać takie zdjęcie i je rozpowszechnić musimy po raz kolejny uzyskać na to jej zgodę.
Zapłata za pozowanie
Zgodnie z przepisem art. 81 ust. 1 zd. 2 Prawa autorskiego: W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
Oznacza to, że zezwolenie osoby uprawnionej nie jest wymagane, jeśli otrzymała ona umówioną zapłatę za pozowanie, chyba że najpóźniej w chwili ustalania wysokości zapłaty wyraźnie sprzeciwiła się rozpowszechnianiu swojego wizerunku. Powyższe rozwiązanie opiera się na założeniu, że opłata uiszczana osobie portretowanej związana jest z równoczesnym wynagrodzeniem za udzielenie zgody na rozpowszechnienie wizerunku.
Naruszenie dóbr osobistych
Niestety nie w każdej sytuacji zapłata za pozowanie będzie wystarczająca – uważać należy w szczególności w przypadku, gdy rozpowszechniając czyjś wizerunek możemy jednocześnie naruszyć dobra osobiste portretowanej osoby. Wynika to wprost z aktualnego orzecznictwa, zgodnie z którym:
Przyjęcie umówionej zapłaty za pozowanie przez modelkę oraz domniemanie zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku chroni osobę wykorzystującą portret (wizerunek) tylko wtedy, gdy poszkodowany powołuje się na naruszenie jego prawa do wizerunku (…) jednakże (…) w przypadku powoływania się przez osobę poszkodowaną na naruszenie jej prawa do czci i do prywatności, zapłata za pozowanie nie jest wystarczająca dla wyłączenia bezprawności działania naruszającego dobra osobiste, który musi wykazać dysponowanie odpowiednim zezwoleniem poszkodowanego.[1]
Powyższe wyraźnie wskazuje na to, jak istotną kwestią jest świadoma zgoda osoby, której wizerunek jest utrwalany oraz jej zakres. Może się bowiem okazać, że nawet płacąc za możliwość utrwalenia wizerunku, co stwarza domniemanie zgody na rozpowszechnianie, naruszymy dobra osobiste portretowanego, który nie został poinformowany o tym, w jakim kontekście jego wizerunek zostanie wykorzystany.
Osoba powszechnie znana
Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez tę osobę funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, czy też zawodowych.
Oznacza to, że nie będzie konieczne występowanie o zgodę do głowy państwa w przypadku zrobienia jej zdjęcia podczas expose. Jednakże fotografia celebryty bawiącego się z dziećmi przed domem takiej zgody będzie już wymagała.
Co więcej, rozpowszechnianie wizerunku osoby, nawet w związku z wykonywaną przez nią funkcją, powinno mieć charakter informacyjny, czyli powinno być związane z przedstawianiem wykonywania przez portretowanego sprawowanych przez niego funkcji. Wypuszczenie natomiast serii koszulek, kalendarzy, czy kubków z podobizną np. Pierwszej Damy zdecydowanie będzie wymagało jej zezwolenia.
Zgromadzenie, krajobraz, impreza publiczna
Zezwolenia nie wymaga także rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. Warunkiem jest jednak, żeby osoba ta faktycznie stanowiła szczegół, element tego krajobrazu, czy zgromadzenia. W przypadku np. wykadrowania takiej osoby przesłanka ta odpadnie i konieczne będzie uzyskanie takiej zgody.
Zakres odpowiedzialności
Co grozi za rozpowszechnienie wizerunku bez wymaganej zgody?
Osoba sportretowana wbrew swojej woli może domagać się zaniechania działania (czyli rozpowszechniania), usunięcia skutków naruszenia, złożenia stosownego oświadczenia przez naruszyciela. W przypadku działania zawinionego osoba, której wizerunek rozpowszechniono bez wymaganego zezwolenia może żądać również odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Analogiczne roszczenia przysługują osobie portretowanej z tytułu naruszenia jej dóbr osobistych (art. 24 K.c.).
Porozmawiaj z ekspertką
Stoisz przed wyzwaniem? Szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu, który opisałam w tym artykule? Sprawdź, czy jestem w stanie Ci pomóc.
Skorzystaj z formularza lub napisz bezpośrednio na mojego maila m.korol@creativa.legal
Uzupełnij poniższy formularz, jeżeli np.:
- masz pytania z zakresu o którym pisałem w tym artykule,
- szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu,
- chcesz wiedzieć, jak wygląda współpraca z nami, terminy oraz koszty.
Pierwszy kontakt jest bezpłatny i ma on na celu ustalenie zakresu potencjalnej naszej pomocy oraz Twoich pytań i wątpliwości.
Po przesłaniu formularza skontaktujemy się z Tobą w ciągu 24h w celu ustalenia dalszych szczegółów.
Przed wysłaniem wiadomości zapoznaj się z naszą Polityką prywatności.
Co natomiast w sytuacji, gdy to osoba portretowana „rozmyśliła się” i uznała, pomimo uprzedniej zgody, że jednak nie chce, aby jej wizerunek był wykorzystywany?
W takim przypadku, osobie która poniosła szkodę (np. przedsiębiorcy odzieżowemu, który zainwestował w materiały promocyjne), przysługuje odszkodowanie na zasadach ogólnych. Warto też pamiętać w podpisywanej na wstępie umowie o możliwości zastrzeżenia kary umownej, która obciążać będzie portretowanego w przypadku, gdyby bez ważnego powodu nagle zmienił swoją decyzję i odwołał zgodę na utrwalenie wizerunku.
Czas trwania ochrony prawa do wizerunku
Oczywistym jest, że prawo do wizerunku wygasa wraz ze śmiercią osoby, do której ten wizerunek należy. Warto pamiętać jednakże, że jeszcze przez 20 lat od śmierci osoby portretowanej uprawnione osoby (osoby najbliższe) będą mogły dochodzić roszczeń powstałych w związku z jego naruszeniem.
[1] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2002 roku I ACa 1358/01
Pomóż nam dotrzeć do innych osób! Udostępnij ten artykuł dalej, niech więcej osób uzyska dzięki niemu potrzebną wiedzę. Dziękujemy!
