Stosunek prawny łączący zamawiającego i wykonawcę dzieła może ustać w sposób naturalny poprzez wykonanie dzieła oraz zapłatę wynagrodzenia. Istnieje także możliwość szybszego rozwiązania umowy poprzez odstąpienie od niej przez strony. Zrozumiałe jest, że ustawodawca dał taką możliwość w wypadku zmiany zdania lub potrzeb samego zamawiającego oraz w razie opóźnień ze strony przyjmującego zamówienie.
Podsumowanie na startNie chcesz czytać całego artykułu? Zapoznaj się z naszym podsumowaniem poniżej:
|
Czym jest odstąpienie od umowy
Odstąpienie od umowy o dzieło wiąże się ze skutkiem, jakim jest jej wygaśnięcie od momentu jej zawarcia (łac. ex tunc) lub na przyszłość (łac. ex nunc).
Strona, która otrzymała świadczenie, musi dokonać jego zwrotu. Dla zamawiającego wiąże się to z ewentualnym zwrotem dzieła, zaś dla wykonawcy ze zwrotem wynagrodzenia oraz otrzymanych części potrzebnych do wykonania dzieła.
Wygasają wszystkie zobowiązania – zarówno główne, jak i akcesoryjne np. kary umowne.
Odstąpienie w przypadku opóźnień rozpoczęcia prac lub z wykończeniem dzieła
Ustawodawca w Kodeksie cywilnym, w art. 635, określił możliwość odstąpienia od umowy w wypadku opóźnień rozpoczęcia prac lub z wykończeniem dzieła przez wykonawcę dzieła.
Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.
Wykonawca dzieła nie podlega nadzorowi oraz nie ma przymusu stosowania się do wskazówek dostarczanych przez zamawiającego. Jednakże osoba zamawiająca dzieło może domagać się jego wykonania w określonym czasie i przeprowadzania prac zgodnie z harmonogramem, który został ustalony w umowie. Przyjmujący zamówienie musi rozpocząć pracę nad dziełem w odpowiednim czasie i dostarczyć je zgodnie z umową.
Powyższy art. 635 k.c. jest przepisem szczególnym w stosunku do innych przepisów Kodeksu cywilnego stanowiących o podobnych okolicznościach. Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 2008 roku (V CSK 182/08, Legalis nr 553549) uznał, że „przepis art. 635 k.c. jako przepis szczególny w stosunku do ogólnych przepisów dotyczących niewykonania umów wzajemnych wyłącza określone w art. 491 § 1 k.c. warunki odstąpienia od umowy w postaci popadnięcia przez przyjmującego zamówienie w zwłokę i wyznaczania mu dodatkowego terminu do rozpoczęcia lub kontynuowania i ukończenia dzieła”.
Opóźnienie w wykonaniu dzieła
Aby móc skorzystać z odstąpienia od umowy o dzieło, należy każdorazowo poddać taką sytuację ocenie, czy faktycznie opóźnienie na tyle duże by miało wpływ na termin i samo ukończenie dzieła.
Powstanie opóźnienia nie jest wystarczającym uzasadnieniem do odstąpienia. W obrocie gospodarczym można spotkać się z sytuacją, gdzie opóźnienie występujące na początku powstawania dzieła nie ma wpływu na termin i efekt wykonanego dzieła.
Termin na skuteczne odstąpienie
Pomimo tego, że Kodeks cywilny wskazuje możliwość odstąpienia z powodu opóźnień do terminu, w jakim dzieło miało zostać ukończone, to Sąd Najwyższy w wyroku z 12 stycznia 2012 roku (IV CSK 182/11, OSNC 2012, Nr 7-8, poz. 90) stwierdził, że:
na podstawie art. 635 KC dopuszczalne jest odstąpienie przez zamawiającego od umowy o dzieło, także po upływie terminu do wykonania dzieła
Sąd Najwyższy tym samym rozszerzył możliwość odstąpienia od umowy także na okres po upływie umówionego terminu na wykonanie dzieła.
W innym wyroku z dnia 3 lipca 2008 roku (I ACa 199/08, Legalis nr 218209), Sąd Apelacyjny w Katowicach określił, że odstąpienie na podstawie art 635 k.c. przysługuje zamawiającemu również w przypadku, gdy przedmiot umowy nie został ukończony w terminie. Nie ma potrzeby w takiej sytuacji badania i poddawania ocenie wystąpienia zwłoki.
Poprzedzające wezwanie do wykonania prac
Przepis art. 635 k.c. określa, że zamawiający może bez wyznaczenia dodatkowego terminu odstąpić od umowy. Strony mają prawo do samodzielnego określenia w umowie swojego zobowiązania.
Sąd Najwyższy (I ACa 1051/2010, SIP nr 898630) wyjaśnia, że „skoro strony uzależniły skorzystanie przez inwestora z prawa odstąpienia od umowy od pisemnego, poprzedzającego to oświadczenie, wezwania do wykonania prac określonych umową, to uznać należy, że tym samym wyłączyły stosowanie art. 635”.
Skutek odstąpienia od umowy
Odstąpienie od umowy ma charakter jednostronnego oświadczenia woli. Inaczej jednak kształtuje się skuteczność tak złożonego oświadczenia. Wywiera ono skutek ex tunc, czyli ma charakter wsteczny. Umowę o dzieło uważa się w takim przypadku za niezawartą i wszystkie świadczenia z niej wynikające muszą zostać zwrócone.
Prócz zwrotu spełnionych świadczeń, w pewnych sytuacjach odstąpienie może powodować odpowiedzialność odszkodowawczą wykonawcy dzieła, gdy ten popadł w zwłokę i spowodowało to szkodę dla zamawiającego. Koniecznym będzie wskazanie odpowiednich przesłanek określających odpowiedzialność za szkodę na podstawie art. 494 k.c., czyli na zasadach ogólnych.
Potwierdza to aktualne orzecznictwo, gdzie w wyroku Sądu Najwyższego z 21 września 2006 roku (I CSK 129/06, Legalis nr 304542) wskazano: „Jeżeli opóźnienie, uniemożliwiające wykonanie dzieła w terminie jest skutkiem okoliczności, za które przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność, zamawiający może, niezależnie od prawa odstąpienia od umowy, dochodzić na zasadach ogólnych odszkodowania z tytułu niewykonania umowy”.
Możliwość odstąpienia w każdej chwili
Art. 644 k.c. stanowi, że „dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła”.
Przytoczony przepis zezwala zamawiającemu na odstąpienie od umowy w każdej chwili z zastrzeżeniem o wypłacie należnego wynagrodzenia, gdy dzieło nie zostało jeszcze ukończone. Przepis został stworzony z myślą o zamawiającym. Interes przyjmującego zamówienie został uwzględniony wyłącznie poprzez możliwość żądania zapłaty umówionego wynagrodzenia, oczywiście pomniejszonego o oszczędności wynikające z braku dokończenia dzieła.
Porozmawiaj z ekspertem
Stoisz przed wyzwaniem? Szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu, który opisałem w tym artykule? Sprawdź, czy jestem w stanie Ci pomóc.
Napisz do mnie poprzez poniższy formularz i umów się na rozmowę.
Uzupełnij poniższy formularz, jeżeli np.:
- masz pytania z zakresu o którym pisałem w tym artykule,
- szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu,
- chcesz wiedzieć, jak wygląda współpraca z nami, terminy oraz koszty.
Pierwszy kontakt jest bezpłatny i ma on na celu ustalenie zakresu potencjalnej naszej pomocy oraz Twoich pytań i wątpliwości.
Po przesłaniu formularza skontaktujemy się z Tobą w ciągu 24h w celu ustalenia dalszych szczegółów.
Przed wysłaniem wiadomości zapoznaj się z naszą Polityką prywatności.
Opisywane odstąpienie od umowy ma skutek ex nunc, czyli na przyszłość, czyli wywiera skutek od chwili jego dokonania.
Wypłata wynagrodzenia
Jednakże problematycznym jest stwierdzenie, w którym momencie wynagrodzenie ma zostać wypłacone.
W art. 644 k.c. nie zostało to szczegółowo określone. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 maja 2003 roku (II CK 367/02, Legalis nr 64392) wskazał, że „przepis art. 644 k.c. nie uzależnia skuteczności oświadczenia zamawiającego o odstąpieniu od umowy od jednoczesnego zapłacenia przyjmującemu zamówienie wynagrodzenia.”. W przeciwnym wypadku przepis ten komplikowałby jego zastosowanie w obrocie gospodarczym.
Pogląd doktryny w tym wypadku jest rozbieżny. Twierdzi się, że muszą zostać spełnione dwie przesłanki w wypadku odstąpienia od umowy o dzieło. Mianowicie, złożenie oświadczenia o odstąpieniu oraz zapłata wynagrodzenia. W przypadku braku spełnienia obu warunków nie dojdzie do wygaśnięcia stosunku między stronami.
Zgadzam się z poglądem twierdzącym, iż dla skuteczności odstąpienia od umowy o dzieło nie jest wymagana jednoczesna zapłata wynagrodzenia. Do takowej zapłaty wynagrodzenia za wykonywanie dzieła do momentu wystąpienia oświadczenia może dojść w późniejszym terminie niż samo złożenie oświadczenia. Wydaje się to być uzasadnione od strony praktycznej, gdyż strony nie zawsze są w stanie w krótkim czasie wycenić i ocenić przebiegu pracy wykonawcy dzieła.
Określenie faktu nieukończenia dzieła
Inny problem może stanowić określenie faktu nieukończenia dzieła. Z pomocą przyjdzie nam stwierdzenie, czy wszystkie jego cechy spełniają wymagania samego zamawiającego. Oznacza to, że warto zastanowić się, czy dzieło zostało wykonane w całości, posiada wszystkie właściwe sobie elementy oraz, czy znajduje się w stanie, w jakim powinno zostać wydane zamawiającemu.
Ograniczeniem jest tutaj poinformowanie przez wykonawcę o zamiarze wydania dzieła, czyli zaoferowanie odbioru dzieła. Gdy dzieło w takim wypadku zostało uznane za ukończone, zamawiający nie może skutecznie odstąpić od umowy a uprawnienie to wygasa.
Rękojmia za wady dzieła
Zamawiający po skutecznym odstąpieniu od umowy mógłby dochodzić roszczeń z powodu rękojmi za wady dzieła. W rozważaniach nad tym zagadnieniem pomocy udziela orzecznictwo i Sąd Najwyższy, który w postanowieniu z 14 października 1998 roku (II CKN 5/98, OSNC 1999, Nr 3, poz. 62) stwierdził, że „w wypadku odstąpienia przez zamawiającego od umowy na podstawie art. 644 k.c. przepisy o rękojmi za wady, w tym art. 560 w związku z art. 638 k.c., nie mają żadnego zastosowania”. Wydaje się to być korzystne dla drugiej strony, gdyż nieukończenie dzieła z powodu określonych działań zamawiającego może doprowadzić do jego poważnych wad.
Odstąpienie w przypadku wadliwego wykonywania dzieła
Przyjmujący zamówienie nie jest zobowiązany poleceniami zamawiającego. To właśnie wykonawca dzieła jest osobą profesjonalną w swojej dziedzinie i przyjmuje się, że posiada on wiedzę oraz wszelkie środki, aby stworzyć dzieło odpowiadające wymogom klienta, czyli zamawiającego.
Jednakże zamawiający może kontrolować sposób, w jaki powstaje dzieło.
Przyjmujący zamówienie z powodu nieposiadania dostatecznej wiedzy do wykonania dzieła nie może z tego powodu zwolnić się z odpowiedzialności.
W przypadku, gdyby dzieło było wykonywane w sposób wadliwy, stan prawny reguluje art. 636 §1 k.c., gdzie zamawiający może wezwać przyjmującego zamówienie do zmiany sposobu wykonania dzieła i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Natomiast, po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.
Uprawnienie zamawiającego
Omawiany powyżej przepis z art. 636 k.c. w wyniku wykrycia wadliwego wykonania dzieła, nadaje zamawiającemu uprawnienia do podjęcia stosownych działań. Zamawiający może wezwać przyjmującego do zmiany sposobu wykonywania dzieła.
Udowodnienie złego wykonywania dzieła ciąży po stronie zamawiającego. Musi on udowodnić, czy to na podstawie postanowień zawartych w umowie, czy bazując na zasadach obowiązujących podczas tworzenia dzieła, że przyjmujący zamówienie dopuścił się nieprawidłowości oraz wadliwego wykonywania dzieła.
Wyznaczanie terminu
Wezwanie do zmiany sposobu wykonania dzieła wiąże się z wyznaczeniem odpowiedniego terminu na dostosowanie się do wymogów zamawiającego.
Aby określić odpowiedni termin, należy wziąć pod uwagę charakter dzieła, materiały, z jakich ma być stworzone oraz stan prac nad dziełem, oraz, czy występuje niebezpieczeństwo dalszego nieprawidłowego wykonywania dzieła.
Alternatywne uprawnienia
Po bezskutecznym upływie wyżej ustalonego terminu, zamawiający ma dwie możliwości dalszych działań. Mianowicie, może on od umowy odstąpić lub powierzyć jej wykonywanie, lub poprawienie innej osobie.
W przypadku powierzenia dalszego wykonania lub poprawienia dzieła, to na przyjmującym zamówienie będzie ciążyła odpowiedzialność za taką zmianę względem zamawiającego.
Porozmawiaj z ekspertem
Stoisz przed wyzwaniem? Szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu, który opisałem w tym artykule? Sprawdź, czy jestem w stanie Ci pomóc.
Napisz do mnie poprzez poniższy formularz i umów się na rozmowę.
Uzupełnij poniższy formularz, jeżeli np.:
- masz pytania z zakresu o którym pisałem w tym artykule,
- szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu,
- chcesz wiedzieć, jak wygląda współpraca z nami, terminy oraz koszty.
Pierwszy kontakt jest bezpłatny i ma on na celu ustalenie zakresu potencjalnej naszej pomocy oraz Twoich pytań i wątpliwości.
Po przesłaniu formularza skontaktujemy się z Tobą w ciągu 24h w celu ustalenia dalszych szczegółów.
Przed wysłaniem wiadomości zapoznaj się z naszą Polityką prywatności.
Zamawiający na tej podstawie może żądać wydania materiałów oraz rozpoczętego dzieła. Przyjmujący zamówienie musi liczyć się z możliwością poniesienia dodatkowych kosztów, tak aby zamawiający nie poniósł ostatecznie kosztów większych niż było ustalone w umowie, oraz z ewentualnym wystąpieniem niebezpieczeństwa, np. uszkodzeniem lub utratą dzieła przez inną osobę.
Pomóż nam dotrzeć do innych osób! Udostępnij ten artykuł dalej, niech więcej osób uzyska dzięki niemu potrzebną wiedzę. Dziękujemy!
