Autorskie prawa majątkowe i osobiste. Prawdopodobnie każdy wie o co chodzi, ale jednak stanowi to często nie lada problem. Poruszyłem kilkukrotnie już temat praw autorskich, więc opiszemy go sobie dzisiaj bardziej szczegółowo – czym są autorskie prawa majątkowe i osobiste?
Przeczytaj też: Czego możesz żądać, gdy naruszono Twoje prawa autorskie?
Możesz również odsłuchać nagranie wideo: Prawo autorskie dla twórców internetowych | Kawka z prawnikiem #live nr 6
Podsumowanie na startNie chcesz czytać całego artykułu? Zapoznaj się z naszym podsumowaniem poniżej:
|
Komu przysługują prawa autorskie
No dobrze, czas zacząć od początku. Omówiliśmy to już we wcześniejszym artykule ale przypomnijmy sobie w skrócie.
Prawa autorskie przysługują Tobie, autorowi utworu, czyli twórcy.
Utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Twórcy przysługują z mocy prawa dodatkowe korzyści – są nimi właśnie autorskie prawa majątkowe i osobiste. Prawa te przyznawane są automatycznie i bez żadnych formalności.
Inaczej ma się sprawa z ochroną własności przemysłowej, ale o tym porozmawiamy kiedyś w osobnym artykule.
Czym są autorskie prawa majątkowe
Najważniejszym uprawnieniem wynikającym z autorskich praw majątkowych jest możliwość korzystania i rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji. Pola eksploatacji odgrywają znaczącą rolę. Twórcy każdorazowo przysługuje wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.
Oczywiście, prawa te ogranicza dozwolony użytek, zarówno prywatny, jak i publiczny oraz inne ograniczenia ze względu na interes społeczny. Jest to tak zwany monopol autorski. Niektóre z działań wykonywanych przez odbiorców utworu wymagają Waszej zgody, a niektóre nie.
Do pierwszej strefy zaliczać będą się działania takie jak publikowanie Waszych zdjęć czy puszczenie muzyki w radio.
Natomiast nie będzie potrzebna zgoda do stworzenia kopii utworu w ramach grona znajomych, czy nagranie ulubionego odcinka serialu bezpośrednio z telewizji.
Innym, ale równie ważnym uprawnieniem, a raczej możliwością, jest przeniesienie tych praw na osoby trzecie lub udzielenie im licencji. Można wtedy ograniczyć się do określonych pól eksploatacji, jego czasu trwania bądź zakresu korzystania z utworu. Za udostępnienie takiej swobody, masz prawo pobierać wynagrodzenie.
Jak długo trwają autorskie prawa majątkowe
Autorskie prawa majątkowe są ograniczone czasowo. Zarówno w Unii Europejskiej jak i w Polsce standardowo jest to okres 70 lat, liczony od ostatniego dnia roku kalendarzowego od daty śmierci twórcy. Co więcej:
- jeśli utwór jest anonimowy to okres ochrony liczy się od daty pierwszego jego rozpowszechnienia,
- w przypadku utworów współautorskich okres ochrony liczy się od daty śmierci ostatniego współtwórcy,
- w przypadku filmów okres ten liczy się od daty śmierci najpóźniej zmarłego: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej na potrzeby takiego utworu,
- w przypadku utworów, do których prawa przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca (producent, wydawca…), okres liczy się od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia.
Czym są autorskie prawa osobiste
Autorskie prawa osobiste – w przeciwieństwie do majątkowych – chronią nieograniczoną w czasie więź twórcy z utworem. Prawa te z natury rzeczy nie podlegają sprzedaży ani zrzeczeniu, oraz nie można przenieść ich na inną osobę.
Jednakże przyjeło się, że istnieje możliwość ograniczenia ich wykonywania lub zezwolenia innej osobie na wykonywanie tego prawa w jego imieniu. Dzieje się tak poprzez zastosowanie w umowie odpowiedniego zapisu.
Kolejną różnicą jest, że prawom osobistym przysługuje pierwszeństwo przed prawami majątkowymi.
Ochronie podlega intelektualny związek twórcy z dziełem a oznacza to, że przysługują mu prawa do:
- autorstwa utworu,
- oznaczenia utworu nazwiskiem lub pseudonimem twórcy bądź udostępnienia go anonimowo, nawet gdy mówimy o dozwolonym użytku,
- nienaruszalności treści i formy utworu,
- rzetelnego wykorzystania utworu,
- decydowania o pierwszym jego udostępnieniu,
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Przykłady można mnożyć. Te które spotykam na co dzień to na pewno: brak podpisu autora utworu, które nagminnie występuje w gazetach; przypisanie sobie autorstwa utworu, inaczej plagiat; oraz modyfikacja zdjęć, czyli ich powiększanie, zmniejszanie lub kadrowanie.
Natomiast warto zaznaczyć w tym momencie, że gdy w grę wchodzi modyfikacja utworu, trzeba brać pod uwagę dwa warunki (spełnione łącznie), kiedy jest to możliwe:
- zmiany spowodowane zostały oczywistą koniecznością,
- oraz twórca nie ma słusznej podstawy im się sprzeciwić.
Dzieje się tak, gdy utwór posiada jakąś techniczną wadę lub nie zostało dostosowane do wcześniej określonego medium.
Co zrobić, gdy klient opublikuje zdjęcia bez obróbki
Bardzo ważną informacją, szczególnie dla fotografów modowych jest to, że:
„(…) korzystający z utworu jest obowiązany umożliwić twórcy przed rozpowszechnieniem utworu przeprowadzenie nadzoru autorskiego. Chodzi tu więc o okres od dnia zawarcia umowy, na podstawie której prawa majątkowe do utworu zostały przeniesione albo udostępnione licencjobiorcy, wydawcy lub producentowi, do dnia przystąpienia do rozpowszechniania utworu.” – art. 16, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, 2014 red. prof. dr hab. Ewa Ferenc-Szydełko.
Katalog praw wynikających z autorskich praw osobistych
Katalog praw wymienionych w ustawie nie jest w zupełności wystarczający, twórca dodatkowo ma możliwość:
- sprzeciwu przeciwko zniszczeniu dzieła,
- dostępu do utworu znajdującego się u nabywcy,
- wycofania utworu z obiegu,
- odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenie,
- przeprowadzenia nadzoru autorskiego przed rozpowszechnieniem utworu.
Kolejną ciekawostką jest wyrok Sądu Apelacyjnego:
„Wśród przykładów płaszczyzn ochrony twórczości jako dobra osobistego wymienia się przede wszystkim prawo do ochrony „dobrej sławy dzieła” lub „dobrego imienia dorobku twórcy”, tj. prawo do przeciwdziałania zachowaniom, które mogą naruszać dobrą reputację (renomę) dzieła, bądź też reputację samego autora, a także prawo do ochrony przed nieuprawnionym wykorzystywaniem elementów procesu twórczego i dorobku twórcy oraz przed przywłaszczaniem ich (…)” – SA w Białymstoku z dnia 31 lipca 2012 r. (I ACA 303/12, Legalis).
Wynika z niego, że ochronie podlega także to, w jaki sposób utwór jest dalej rozpowszechnianiy i odbierany przez osoby trzecie; tak by nie naruszyć reputacji autora oraz dobrej sławy dzieła.
Przeczytaj też: Czego możesz żądać, gdy naruszono Twoje prawa autorskie?
Podsumowanie w punktach
Pozostawiam Wam do przyswojenia dużą ilość informacji, więc warto było by streścić to w kilku najważniejszych punktach. Liczę, że przybliży Wam to dzisiejszy temat i przyda się na przyszłość.
1) Autorskie prawa majątkowe:
– standardowo są ograniczone w czasie na okres 70 lat od śmierci twórcy,
– mogą być przeniesione na osoby trzecie,
– może być udzielona licencja do korzystania przez osoby trzecie,
– prawo do korzystania z utworu,
– prawo do pobierania wynagrodzenia za korzystanie z utworu,
– prawo do rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji.
2) Autorskie prawa osobiste:
– nieograniczone w czasie,
– nie podlegają zrzeczeniu ani zbyciu,
– istnieje możliwość ograniczenia wykonywania ich poprzez zapis w umowie,
– prawo do autorstwa utworu,
– prawo do oznaczenia utworu nazwiskiem lub pseudonimem twórcy bądź udostępnienia go anonimowo,
– prawo do nienaruszalności treści i formy utworu, z wyjątkami,
– prawo do rzetelnego wykorzystania utworu,
– prawo do decydowania o pierwszym jego udostępnieniu,
– nadzoru nad korzystaniem.
Porozmawiaj z ekspertem
Stoisz przed wyzwaniem? Szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu, który opisałem w tym artykule? Sprawdź, czy jestem w stanie Ci pomóc.
Napisz do mnie poprzez poniższy formularz i umów się na rozmowę.
Uzupełnij poniższy formularz, jeżeli np.:
- masz pytania z zakresu o którym pisałem w tym artykule,
- szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu,
- chcesz wiedzieć, jak wygląda współpraca z nami, terminy oraz koszty.
Pierwszy kontakt jest bezpłatny i ma on na celu ustalenie zakresu potencjalnej naszej pomocy oraz Twoich pytań i wątpliwości.
Po przesłaniu formularza skontaktujemy się z Tobą w ciągu 24h w celu ustalenia dalszych szczegółów.
Przed wysłaniem wiadomości zapoznaj się z naszą Polityką prywatności.
Pomóż nam dotrzeć do innych osób! Udostępnij ten artykuł dalej, niech więcej osób uzyska dzięki niemu potrzebną wiedzę. Dziękujemy!
