Nie będzie przesadą stwierdzenie, że niedawna informacja o wszczęciu przez UOKiK postepowania wyjaśniającego w sprawie działalności internetowej influencerów (a konkretnie sfery reklamowania przez nich określonych produktów i usług) wstrząsnęła światem social mediów. Czy jednak rzeczywiście jest się czego obawiać?
Podsumowanie na start
Nie chcesz czytać całego artykułu? Zapoznaj się z naszym podsumowaniem poniżej:
- Postępowanie wyjaśniające wszczyna Prezes UOKiK w przypadku wystąpienia okoliczności mogących potencjalnie naruszać przepisy prawa.
- Postępowanie wyjaśniające jest prowadzone w konkretnej sprawie, a nie przeciwko konkretnym podmiotom.
- Postępowanie wyjaśniające może poprzedzać inne postępowania (np. postępowanie w sprawie o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów).
- Postępowanie wyjaśniające w sprawie działalności influencerów ma na celu sprawdzenie jak wygląda ich działalność (współpraca z markami, oznaczanie postów, polecanie produktów lub usług za wynagrodzeniem) oraz czy jest ona zgodna z prawem.
- Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów to (według UOKiK) sytuacja, w której bezprawna praktyka przedsiębiorcy dotyka pewnej grupy (np. klientów danego przedsiębiorcy) lub nieograniczonej liczby konsumentów, zagrażając interesom każdego konsumenta będącego lub mogącego być potencjalnie kontrahentem przedsiębiorcy.
- Postępowanie wyjaśniające wszczęte w sprawie działalności influencerów na obecnym etapie może obligować tylko do złożenia określonych informacji żądanych przez Prezesa UOKiK.
Postępowanie wyjaśniające UOKiK
Zacznijmy najpierw od analizy przepisów i zagadnienia czym dokładnie jest postępowanie wyjaśniające oraz kiedy można je wszcząć. Zostało to uregulowane w art. 48 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
“Prezes Urzędu może wszcząć z urzędu, w drodze postanowienia, postępowanie wyjaśniające, jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy, w sprawach dotyczących określonej gałęzi gospodarki, w sprawach dotyczących ochrony interesów konsumentów oraz w innych przypadkach, gdy ustawa tak stanowi.”
Zgodnie z powyższym przepisem Prezes UOKiK może wszcząć postępowanie wyjaśniające, jeśli dostrzeże okoliczności, które potencjalnie mogą stanowić naruszenie przepisów ustawy.
Postępowanie wyjaśniające jest jednak specyficzną instytucją – jest prowadzone w konkretnej sprawie, a nie przeciwko konkretnym podmiotom. Oznacza to, że podczas prowadzenia postępowania nikt nie musi obawiać się otrzymania jakiegokolwiek postanowienia skierowanego konkretnie do niego. Jednakże Prezes UOKiK może wezwać określone podmioty do przedstawienia informacji w zakresie prowadzonego postępowania. Takie wezwanie może zostać skierowane zarówno do osób fizycznych jak i prawnych posiadających status przedsiębiorcy, ale także do osób fizycznych kontrolujących takich przedsiębiorców.
Wszczęcie postępowania w sprawie influencerów
W ostatnich dniach września 2021 r. na stronie UOKiK pojawił się komunikat o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w sprawie działalności influencerów. W informacji przekazanej opinii publicznej wskazano między innymi, że postępowanie służyć ma przede wszystkim zbadaniu sfery współpracy influencerów z markami zainteresowanymi reklamowaniem swoich produktów i usług w social mediach.
UOKiK dostrzegł w działalności reklamowej influencerów potencjalne zagrożenia związane z kryptoreklamą oraz innymi niedozwolonymi praktykami, które mogą być nieuczciwe wobec odbiorców i w konsekwencji wprowadzać ich w błąd. Urząd zamierza więc z jednej strony przyjrzeć się zasadom współpracy influencerów z agencjami reklamowymi i markami, z drugiej – zweryfikować przejrzystość przekazów reklamowych oraz ich odpowiednie oznaczanie.
Szerzej o problematyce oznaczania postów reklamowych i sponsorowanych pisaliśmy tutaj: https://creativa.legal/czy-trzeba-oznaczac-reklamy-na-youtube-instagramie-podkascie-lub-blogu/
Więcej o kryptoreklamie i konsekwencjach jej stosowania: https://creativa.legal/kryptoreklama-w-postach-influencerow/
Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów
W badanej sprawie zdaniem UOKiK może dochodzić do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. W przepisach prawa brak jest konkretnie sprecyzowanej definicji zbiorowego interesu konsumentów, nie da się też odnaleźć katalogu praktyk, który narusza takie interesy.
Sam UOKiK definiuje takie naruszenie następująco:
“Z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów mamy do czynienia wówczas, gdy bezprawna praktyka przedsiębiorcy dotyka pewnej grupy (np. klientów danego przedsiębiorcy) lub nieograniczonej liczby konsumentów, zagrażając interesom każdego konsumenta będącego lub mogącego być potencjalnie kontrahentem przedsiębiorcy – to znaczy potencjalnie każdy może zostać przez nią poszkodowany.”
Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów w sprawie działalności influencerów ma dotyczyć przede wszystkim praktyki zatajania przed nimi informacji o sponsorowaniu reklam produktów i usług. Interesem konsumentów w tym przypadku jest jawny dostęp do pełnej informacji na temat takich postów – samego faktu współpracowania influencera z daną marką oraz czerpania przez niego korzyści w związku z reklamą.
Influencerzy i reklama w social mediach
Problematyka działalności influencerów to temat niezwykle obszerny – aktualnie w polskim prawie nie mamy wypracowanych konkretnych regulacji dotyczących tej sfery. Nie zmienia to jednak faktu, że im dłużej influencer marketing jest obecny w Polsce, tym więcej osób widzi potrzebę uregulowania za pomocą ogólnie ustalonych reguł.
Na chwilę obecną konkretne wytyczne dla influencerów opublikowano między innymi w UK, o czym wspominaliśmy już we wcześniejszych artykułach. Na początku bieżącego roku The Advertising Standards Authority (ASA) orzekło, że stosowanie przez influencerów filtrów upiększających w postach reklamowych wprowadza odbiorców w błąd co do przedmiotu reklamy. Dokładnie taka sfera ma być teraz jednym z przedmiotów rozważań UOKiK w postępowaniu wyjaśniającym.
Postępowanie wyjaśniające i jego konsekwencje
Wszczęcie postępowania wyjaśniającego może brzmieć strasznie, jednakże na jego etapie nie trzeba się jeszcze zbytnio obawiać. Jedyną rzeczą, której można się spodziewać to wezwanie do udzielenia informacji – należy pamiętać, że w przypadku nieudzielenia żądanych przez Prezesa UOKiK informacji, a także za udzielenie informacji wprowadzających w błąd grozi kara pieniężna w wysokości nawet do 50 mln euro.
Warto także wspomnieć, że postępowanie wyjaśniające może poprzedzać wszelkie inne postępowania (np. postępowanie w sprawie o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów). Można więc uznać je za pierwszy, wstępny etap badania działalności influencerów w social media i jej zgodności z obowiązującymi przepisami prawnymi.
Jeśli w drodze takiego postępowania stwierdzone zostaną naruszenia przepisów, wówczas może zostać wszczęte odpowiednie postępowanie, które będzie rodziło bardziej dotkliwe konsekwencje (przykładowo, wszczęcie postępowania w sprawie o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów wiąże się z odpowiedzialnością administracyjną i karami pieniężnymi nakładanymi przez UOKiK).
Porozmawiaj z ekspertką
Stoisz przed wyzwaniem? Szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu, który opisałam w tym artykule? Sprawdź, czy jestem w stanie Ci pomóc.
Skorzystaj z formularza lub napisz bezpośrednio na mojego maila m.korol@creativa.legal
Uzupełnij poniższy formularz, jeżeli np.:
- masz pytania z zakresu o którym pisałem w tym artykule,
- szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu,
- chcesz wiedzieć, jak wygląda współpraca z nami, terminy oraz koszty.
Pierwszy kontakt jest bezpłatny i ma on na celu ustalenie zakresu potencjalnej naszej pomocy oraz Twoich pytań i wątpliwości.
Po przesłaniu formularza skontaktujemy się z Tobą w ciągu 24h w celu ustalenia dalszych szczegółów.
Przed wysłaniem wiadomości zapoznaj się z naszą Polityką prywatności.
Na razie bez obaw
Odwołując się do definicji postępowania wyjaśniającego można pokusić się o stwierdzenie, że UOKiK zastosował możliwie najbardziej delikatną dla influencerów formę zbadania ich działalności. Jak już powiedzieliśmy, postępowanie wyjaśniające nie jest prowadzone przeciwko komukolwiek, a jedynie w konkretnej sprawie – dlatego można powiedzieć, że na razie influencerzy nie powinni się go obawiać.
Mimo wszystko podjęte przez UOKiK działania powinny zmusić całą branżę do refleksji na temat influencer marketingu. Każdy, kto działa w social mediach reklamując produkty lub usługi powinien zadać sobie pytanie – czy przypadkiem jego posty nie naruszają prawa? Czy nie stosuje on kryptoreklamy lub innych niedozwolonych praktyk reklamowych?
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat legalnych reklam, zerknij na nasz post: https://creativa.legal/kiedy-twoja-reklama-jest-legalna/
