W wielu umowach znajdziecie postanowienia dotyczące kar umownych. Przychodzicie do mnie często z pytaniem, jaką wysokość kary można wpisać w swojej umowie. Pytanie jest proste, ale odpowiedź już znacznie trudniejsza. W dzisiejszym artykule dowiesz się, jak ustalić wysokość kary umownej.
Czym jest kara umowna?
Zapoznaj się wstępnie z poniższymi artykułami Kodeksu cywilnego. Stanowią one o karze umownej w ogóle oraz mówią, kiedy i kto powinien ją zapłacić.
Art. 483. Kara umowna
1. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
2. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
Art. 484. Wysokość kary umownej a odszkodowanie
1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.
2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
W skrócie, kara umowna jest rekompensatą w zamian za powstałą szkodę – a w pewnych okolicznościach także, gdy szkoda nie powstała w takiej wysokości. Stanowi ona swoistą gwarancję prawidłowego wykonania umowy.
Sytuacja w które należy się drugiej stronie kara umowna może być opisana różnorodnie – zależnie od umowy z jaką mamy do czynienia. Jednakże, kara umowna nie może dotyczyć zobowiązań pieniężnych – np. w przypadku zwłoki w płatności mamy przewidziane prawem odsetki za opóźnienie (art. 481 k.c.).
Żądanie obniżenia kary umownej
W obrocie gospodarczym kary umowne bardzo często są wyższe niż szkoda, którą może ponieść uprawniony. Jest to zrozumiałe z tego punktu widzenia, że nie można przewidzieć wysokości szkody, którą się poniesie w przyszłości.
W przypadku, gdy Twój współpracownik lub kontrahent będzie zobowiązany do zapłaty kary umownej (z jakiegoś powodu) może on żądać obniżenia jej wysokości. Podstawą do tego będzie sytuacja, gdy:
- zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane,
- kara umowna jest rażąco wygórowana.
Jak widzicie powyżej, nie są wskazane konkretne momenty, kiedy można żądać obniżenia kary umownej. W każdej takiej sytuacji zasadność miarkowania (a więc obniżania) kary umownej należy poddać interpretacji.
Obie (wskazane powyżej) przesłanki są równorzędne, stąd wystąpienie którejkolwiek z nich uzasadnia miarkowanie kary umownej. – wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011 r., II CSK 318/10.
Warto wiedzieć, że nie zawsze uda się obniżyć karę umowną. Natomiast należy pamiętać, że można uwolnić się od zapłaty kary umownej, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi się odpowiedzialności.
Kara umowna jest rażąco wygórowana
Kara umowna jest rażąco wygórowana wtedy, gdy istnieje dysproporcja między poniesioną szkodą a wysokością kary umownej.
Dodatkowo, „dla redukcji kary umownej nie jest wystarczające stwierdzenie, że kara umowna jest wygórowana, lecz konieczne jest ustalenie, że jest to wygórowanie sięgające stopnia „rażącego”, a zatem niewspółmiernego do celów i założeń jakim ma służyć – wyrok SA w Łodzi z dnia 24 marca 2017 r. I ACa 1238/16.
Pomimo tego, że nie musi wystąpić szkoda (tak, jak wskazałem wcześniej), z praktycznego punktu widzenia, osoba, która ma zapłacić karę umowną, zawsze może przed sądem dochodzić obniżenia kary umownej.
Wysokość zastrzeżonej kary umownej nie musi pokrywać się z wysokością szkody. Strona obciążona karą umowną nie może w ramach tzw. miarkowania żądać takiej redukcji kary, by pokrywała ona jedynie wysokość szkody poniesionej przez kontrahenta. – wyrok SA w Katowicach z 28 czerwca 2001 r., I ACa 295/2001.
Kara umowna będzie wygórowana także wtedy, gdy to strona żądająca zapłaty kary umownej przyczyniła się do powstania szkody.
Porozmawiaj z ekspertem
Stoisz przed wyzwaniem? Szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu, który opisałem w tym artykule? Sprawdź, czy jestem w stanie Ci pomóc.
Napisz do mnie poprzez poniższy formularz i umów się na rozmowę.
Uzupełnij poniższy formularz, jeżeli np.:
- masz pytania z zakresu o którym pisałem w tym artykule,
- szukasz najlepszego rozwiązania dla swojego problemu,
- chcesz wiedzieć, jak wygląda współpraca z nami, terminy oraz koszty.
Pierwszy kontakt jest bezpłatny i ma on na celu ustalenie zakresu potencjalnej naszej pomocy oraz Twoich pytań i wątpliwości.
Po przesłaniu formularza skontaktujemy się z Tobą w ciągu 24h w celu ustalenia dalszych szczegółów.
Przed wysłaniem wiadomości zapoznaj się z naszą Polityką prywatności.
Sąd Apelacyjny w Warszawie (VI ACa 611/15) wskazał kryteria oceny zasadności miarkowania kary umownej:
- stosunek kary umownej do wartości umownego zobowiązania i szkody, jaką poniósł wierzyciel z uwagi na niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez dłużnika,
- zakres i czas trwania naruszenia przez dłużnika postanowień umownych,
- wagę naruszonych postanowień umownych, tj. czy chodzi o obowiązki główne związane z istotą świadczenia, czy uboczne (dodatkowe),
- zgodny zamiar stron w zakresie ustalenia celu zastrzeżenia kary umownej w określonej wysokości (np. uwypuklenie przez strony funkcji represyjnej),
- nieznaczny stopień zawinienia dłużnika.
Jak określić wysokość kary umownej?
Poprzez długi wstęp i wyjaśnienie, czym jest kara umowna i jakie są sposoby jej obniżenia, chciałem pokazać Ci, że nie istnieją ogólne zasady, jak określić wysokość kary umownej – jakiej wysokości powinna być ustalona.
Każdy przypadek sąd będzie badał indywidualnie, dlatego procedura miarkowania kary umownej odbywa się przed sądem, który poddaje kompleksowej ocenie sytuację, z którą powiązana jest zapłata kary umownej. Nie pozostawia się tego wyłącznie uznaniu osób uczestniczących w sporze.
Z powyższych względów, dodawanie kary umownej np. w wysokości 100.000 zł, która nijak ma się do ewentualnie poniesionej w przyszłości szkody jest wyłącznie zabiegiem psychologicznym, który ma zmotywować drugą stronę do prawidłowego wykonania umowy. Taka kara nigdy nie będzie wypłacona w takich okolicznościach.
Na koniec możesz zapoznać się z dłuższym stanem faktycznym, który znalazł rozstrzygnięcie przed sądem:
Sąd w okolicznościach sprawy nie znalazł podstaw do miarkowania kary umownej. Pozwany swój wniosek o miarkowanie kary umownej opierał na tym, że zobowiązanie z umowy zostało w całości przez niego wykonane.
W ocenie Sądu relacja pomiędzy wysokością zastrzeżonej kary umownej, a wysokością wynagrodzenia pozwanego za wykonanie umowy, absolutnie nie daje podstaw do przyjęcia, aby kara umowna była rażąco wygórowana w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. Kara umowna w rozpatrywanej sprawie stanowiła bowiem 10 % wynagrodzenia pozwanego przewidzianego w umowie.
Sąd nie znajduje również podstaw do miarkowania kary umownej z uwagi na fakt wykonania przez pozwanego całości zobowiązania.
W rozpatrywanej bowiem sprawie powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego kary umownej zastrzeżonej z tytułu opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy w stosunku do określonego w niej terminu zakończenia robót.
Kara umowna pełniła tu więc funkcję przede wszystkim stymulacyjną, miała na celu zmobilizowanie pozwanego do terminowego wykonania zobowiązania niepieniężnego określonego w umowie, tj. zakończenia całości przyjętych do wykonania robót budowlanych. Mimo przesunięcia terminu zakończenia robót na mocy aneksu z dnia 10.10.2006 r. do dnia 15.11.2006 r. pozwany i tak opóźnił się z wykonaniem robót aż o 61 dni. Przy czym zgodnie z umową powodowie mogli naliczać mu karę umowną z tego tytułu jedynie do 50 dni. – wyrok SO we Wrocławiu z dnia 1 kwietnia 2012 r., X GC 125/11.
Subskrybuj newsletter i bądź na bieżąco!
Otrzymuj informacje o nowościach w prawie, nowych artykułach, produktach, usługach, czy szkoleniach od kancelarii Creativa Legal.
Dołącz do ponad 6000 innych osób, które już nam zaufało!
Po zapisaniu się odbierz od nas maila z potwierdzeniem. W razie problemów, napisz do nas. Sprawdź folder spam/oferty.
Aktywując przycisk pod formularzem, akceptujesz nasz Regulamin (w zakresie dotyczącym Newslettera) oraz wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści edukacyjnych, informacji o produktach i usługach kancelarii Creativa Legal Korol Szczudło adwokaci sp.p., np. o nowych artykułach, kursach on-line, czy zniżkach. Przeczytaj, w jaki sposób przetwarzamy Twoje dane osobowe w naszej Polityce prywatności.
Pomóż nam dotrzeć do innych osób! Udostępnij ten artykuł dalej, niech więcej osób uzyska dzięki niemu potrzebną wiedzę. Dziękujemy!
