Często przywoływana prawda głosząca, że “mylić się jest rzeczą ludzką” jest szczególnie aktualna w kontekście prowadzenia swojego pierwszego biznesu. Konieczność przestrzegania dużej ilości skomplikowanych przepisów oraz brak doświadczenia mogą łatwo doprowadzić do niezawinionego naruszenia prawa, za które trzeba najczęściej słono zapłacić.
W ostatnim czasie ustawodawca postanowił jednak wyjść naprzeciw świeżo upieczonym przedsiębiorcom i od początku 2020 r. dał im możliwość uniknięcia sankcji za tego rodzaju przewinienia w postaci tzw. “prawa do błędu”.
Podsumowanie na start
Nie chcesz czytać całego artykułu? Zapoznaj się z naszym podsumowaniem poniżej:
- Okres czasu, w którym można skorzystać z prawa do błędu jest ograniczony i wynosi 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia lub ponownego podjęcia działalności gospodarczej.
- Przedsiębiorca, któremu przysługuje prawo do błędu, może uniknąć mandatu lub kary pieniężnej, jeżeli usunie wykryte przez organ naruszenie prawa i jego skutki w wyznaczonym terminie. Taki sam skutek odniesie usunięcie naruszenia bez wezwania ze strony organu i zawiadomienia go o tym (przypomina to podatkowy „czynny żal”).
- W przypadku otrzymania mandatu wbrew prawu do błędu, przedsiębiorca który odmówi jego przyjęcia i niezwłocznie usunie naruszenie, nie poniesie za nie kary.
- Należy pamiętać, że w odniesieniu do wielu naruszeń, możliwość powołania się na prawo do błędu jest wyłączona (np. jeżeli naruszenie było rażące).
Kto może skorzystać z prawa do błędu?
Z uwagi na fakt, iż prawo do błędu ma w założeniu wspierać przedsiębiorców, którzy dopiero uczą się poruszania się w obrocie gospodarczym, można powołać się na nie jedynie w ciągu 12 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej:
- po raz pierwszy lub
- ponownie, jeżeli dzień ponownego podjęcia działalności gospodarczej nastąpił po upływie co najmniej 36 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia.
Warto podkreślić, że prawo do błędu nie gwarantuje przedsiębiorcy całkowitej bezkarności, gdyż dotyczy jedynie naruszeń prawa:
- związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą (nie można zatem skorzystać z prawa do błędu w razie popełnienia przestępstwa/wykroczenia pospolitego, np. kradzieży, zniszczenia mienia);
- za które grozi mandat albo administracyjna kara pieniężna (czyli w relatywnie “lekkich” przypadkach).
Jak skorzystać z prawa do błędu?
W przypadku gdy naruszenie prawa zostanie wykryte przez organ państwa i zachodzą przesłanki skorzystania z prawa do błędu (wskazane we wcześniejszym fragmencie artykułu), organ ma obowiązek wezwać przedsiębiorcę (w drodze postanowienia) do usunięcia naruszeń oraz ich skutków w wyznaczonym terminie. Jeżeli w sprawie toczy się postępowanie mandatowe, wezwanie może zostać zastąpione pisemnym oświadczeniem przedsiębiorcy, zawierającym analogiczne zobowiązania.
Terminowe usunięcie naruszeń i ich skutków przez przedsiębiorcę skutkuje odstąpieniem przez organ od nałożenia mandatu i udzieleniem pouczenia albo bezkarnością za popełnione wykroczenie (zwykłe lub skarbowe)
Z prawa do błędu można skorzystać także wtedy, gdy naruszenie zostanie wykryte przez samego przedsiębiorcę, który powinien je wtedy usunąć i zawiadomić o tym właściwy organ (przypomina to nieco “czynny żal” znany z prawa podatkowego). Jeżeli spełnia on ustawowe przesłanki, organ wydaje decyzję o odstąpieniu od nałożenia mandatu lub kary pieniężnej.
Warto dodać, że respektowanie prawa do błędu jest obowiązkiem organów państwa, co zapewnia procedura przewidziana na wypadek uchybień w tym zakresie. Zakłada ona, że jeżeli w warunkach umożliwiających skorzystanie z tego prawa zostanie nałożony mandat, a przedsiębiorca odmówi jego przyjęcia i niezwłocznie usunie wykryte naruszenie wraz z jego skutkami, sąd odstąpi od wymierzenia za nie kary.
Kiedy nie można skorzystać z prawa do błędu?
Z uwagi na ograniczony czas, w którym można skorzystać z prawa do błędu (12 miesięcy od dnia rozpoczęcia lub ponownego podjęcia działalności gospodarczej), nie można powołać się na nie w przypadku, gdy naruszenia prawa lub ich skutki wprawdzie rozpoczęły się w “okresie ochronnym”, lecz trwały także po jego zakończeniu. Ponadto, prawo do błędu nie znajduje zastosowania w odniesieniu do mandatów nakładanych w wyniku przeprowadzenia kontroli drogowej.
Oprócz powyższego, z prawa do błędu nie można skorzystać także w przypadku, gdy:
- naruszenie dotyczy przepisów prawa, które zostały naruszone przez przedsiębiorcę w przeszłości lub
- naruszenie jest rażące, lub
- nie jest możliwe usunięcie naruszeń lub gdy wywołały one nieodwracalne skutki, lub
- konieczność nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego albo nałożenia lub wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej wynika z ratyfikowanej umowy międzynarodowej albo bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej, lub
- naruszenie przepisów prawa polega na wykonywaniu działalności gospodarczej pomimo braku uzyskania wymaganych prawem koncesji, zezwolenia lub wpisu do rejestru działalności regulowanej lub na działaniu bez uzyskania wcześniejszej zgody, zezwolenia lub pozwolenia właściwego organu na to działanie, jeżeli przepisy przewidują obowiązek ich uzyskania, lub na działaniu niezgodnym z taką zgodą, zezwoleniem lub pozwoleniem, lub
- przepisy odrębne przewidują nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego albo nałożenie lub wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej za niewykonanie zaleceń pokontrolnych.
Podsumowanie
Umożliwienie początkującym przedsiębiorcom uniknięcie sankcji za niezawinione naruszenia prawa należy uznać za dobre rozwiązanie, zwiększające atrakcyjność prowadzenia własnego biznesu. Nie powinno być ono jednak zachętą do niefrasobliwości, zwłaszcza że w wielu przypadkach skorzystanie z niego nie jest możliwe. Ponadto, najlepiej jest uczyć się nie na własnych, lecz na cudzych błędach, dlatego rozpoczęcie działalności gospodarczej w danej branży powinno być poprzedzone solidnym rozpoznaniem w obszarze dotyczących jej regulacji prawnych.
