Prawo cytatu, czyli jakie warunki musisz spełnić, by móc swobodnie posługiwać się cytatem.
Podsumowanie na startNie chcesz czytać całego artykułu? Zapoznaj się z naszym podsumowaniem poniżej:
|
Czym jest cytat?
Cytat towarzyszy nam każdego dnia. Powołujesz się na czyjąś twórczość pisząc artykuł, wykorzystując czyjeś fotografie, przygotowując prezentację w power–point, czy też fragmenty filmów dokonując np. analizy rodzajów kadrowania. Cytat to nic innego jak wykorzystanie bez żadnych zmian cudzej twórczości w twórczości własnej.
Czy powszechne stosowanie cytatu to wystarczająca okoliczność, by móc swobodnie przytaczać, a więc wykorzystywać cudze utwory, bez żadnych konsekwencji prawnych? Niestety nie. A zatem jakie warunki należy jeszcze spełnić?
Korzystanie z prawa cytatu
Jeżeli chcesz korzystać z prawa cytatu w sposób dozwolony, konieczne musisz spełnić łącznie następujące warunki:
1) Obowiązek stworzenia utworu
Przede wszystkim nie może być wątpliwości, że posługujesz się cytatem do stworzenia własnego dzieła. Oznacza to, że Twoje dzieło, w ramach którego przytaczamy cytat z cudzej twórczości, samo musi być utworem, a więc stanowić przejaw działalności twórczej o indywidulanym charakterze, ustalonym w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (definicja legalna – art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
2) Zachowanie proporcji
Przytaczany cudzy utwór musi pozostawać z tworzonym przez Ciebie utworem w takiej proporcji, aby nie budziło wątpliwości, że powstaje nowe dzieło. Dziełem nie jest wykorzystanie tylko i wyłącznie cudzej twórczości, a więc zbiór cytatów. W takiej sytuacji nie można mówić o prawidłowym skorzystaniu z prawa cytatu.
3) Rozpowszechnienie utworu
Utwór, który chcesz wykorzystać w cytacie musi być już rozpowszechniony, czyli udostępniony w jakikolwiek sposób publicznie za zezwoleniem twórcy (definicja legalna – art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
4) Wskazanie twórcy i źródła
Konieczne jest wskazanie twórcy cytowanego utworu oraz źródła cytatu. W przypadku przytoczenia znanego motta musisz wskazać autora i książkę, z której motto to pochodzi. Brak właściwego oznaczenia cytowanego utworu lub jego niewłaściwe oznaczenie może narazić Cię na zarzut plagiatu lub naruszenia osobistych praw autorskich.
5) Cel cytatu
Cel cytatu zmienił się. Dotąd cytat uzasadniony był wyłącznie wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości (czyli np. parodią, pastiszem, karykaturą, czy też satyrą). Cel ten, w stosunku do regulacji UE, był zbyt wąski więc z dniem 19 listopada 2015 roku został zdecydowanie poszerzony (Dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 roku Dz.U.UE.L.2001.167.10 z dnia 2001.06.22).
Wprowadzona nowelizacja stworzyła otwarty katalog celów, dla których prawo cytatu może znaleźć zastosowanie. Co prawda, art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje na możliwość przytaczania cudzych utworów w zakresie uzasadnionym celami cytatu takimi jak: wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawa gatunku twórczości, jednakże należy uznać, że jest to tylko wyliczenie przykładowe, niezawężające się do wskazanych przykładów. Oznacza to np. możliwość cytowania dla celów estetycznych, czy też w ramach motta.
Subskrybuj newsletter i bądź na bieżąco!
Otrzymuj informacje o nowościach w prawie, nowych artykułach, produktach, usługach, czy szkoleniach od kancelarii Creativa Legal.
Dołącz do ponad 6000 innych osób, które już nam zaufało!
Po zapisaniu się odbierz od nas maila z potwierdzeniem. W razie problemów, napisz do nas. Sprawdź folder spam/oferty.
Aktywując przycisk pod formularzem, akceptujesz nasz Regulamin (w zakresie dotyczącym Newslettera) oraz wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści edukacyjnych, informacji o produktach i usługach kancelarii Creativa Legal Korol Szczudło adwokaci sp.p., np. o nowych artykułach, kursach on-line, czy zniżkach. Przeczytaj, w jaki sposób przetwarzamy Twoje dane osobowe w naszej Polityce prywatności.
6) Test trzystopniowy prawa cytatu – three step test
(art. 35 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych)
Test trzystopniowy sprowadza się do tego, że oprócz wskazanych przesłanek dodatkowo prawo cytatu nie może naruszać:
- normalnego korzystania z utworu, czyli takiego, które w przeciętnych warunkach przynosi autorowi określony dochód – naruszeniem więc będzie sytuacja, gdy prawo cytatu wyłącza korzystanie z utworu, za które twórca mógłby otrzymać wynagrodzenie.
- nie może godzić w słuszne interesy twórcy, tj. nie może przynosić twórcy nieuzasadnionego uszczerbku dla jego słusznych, majątkowych i niemajątkowych interesów.
Fotografia i utwory plastyczne a prawo cytatu
Wcześniejsza regulacja przewidywała zastosowanie prawa cytatu do „urywków utworów i drobnych utworów w całości”. Powodowało to wątpliwości interpretacyjne co do tego, czy całą fotografię, bądź dzieło plastyczne można zaliczyć do takich drobnych utworów. Wprowadzona zmiana rozszerzyła prawo cytatu o możliwość przytaczania utworów plastycznych i fotograficznych w całości – art. 29 ustawy o prawach autorskich i prawa pokrewnych wprost przewiduje taką możliwość.
Podsumowanie
Prawo cytatu towarzyszy ludziom na każdym kroku, wzbogaca twórczość w każdym aspekcie jego działalności. Należy pamiętać o wyżej opisanych zasadach. Ważnym jest, aby z twórcy, w sposób nawet nieświadomy, nie stać się po prostu plagiatorem.
Pomóż nam dotrzeć do innych osób! Udostępnij ten artykuł dalej, niech więcej osób uzyska dzięki niemu potrzebną wiedzę. Dziękujemy!
