Prowadzenie działalności gospodarczej w dobie powszechnej cyfryzacji wymaga podejmowania istotnych wysiłków na promocję swojej marki w Internecie. Promocja w sieci jest obecnie jednym z najpowszechniej stosowanych sposobów rozpowszechnienia informacji o swojej działalności – stosunkowo niskim nakładem umożliwia dotarcie do szerokiej grupy odbiorców oraz dzięki popularnym mechanizmom wystawiania ocen m.in. w Google czy poszczególnych serwisach branżowych, umożliwia łatwą weryfikację jakości i satysfakcji z usług.
Niestety, w sieci równie łatwe jest pomówienie, wystawienie fałszywych opinii czy celowe zaniżanie oceny lub wypisywanie komentarzy przez „zawiedzionych klientów” w ramach działań o charakterze nieuczciwej konkurencji. Tego typu praktyki stanowią jednak naruszenie prawa i można się przed nimi skutecznie obronić wykorzystując przysługującą przedsiębiorcom ochronę dóbr osobistych.
Czym są dobra osobiste?
Pojęcie dóbr osobistych zawiera się w treści art. 23 Kodeksu Cywilnego, który stanowi, że:
„dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.”
Przepis ten nie zawiera typowej definicji, czym są dobra osobiste, lecz wymienia ich kilka przykładów, a użycie zwrotu „w szczególności” sprawia, że katalog dóbr osobistych pozostaje otwarty, tj. znacznie więcej wartości może być chronionych przez prawo. Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 16 lipca 1993 r., sygn. I PZP 28/93:
„pojęcie to należy odnosić do określonego poziomu rozwoju technologicznego i cywilizacyjnego, przyjętych w społeczeństwie zasad moralnych i prawnych, istniejącego rodzaju stosunków społecznych, gospodarczych czy nawet politycznych. Pojęcie naruszenia określonego dobra osobistego jest również pojęciem dynamicznym w czasie i dotyczącym konkretnych środowisk…”.
Dobra osobiste są zatem pewnym zbiorem wartości, którym ze względu na specyfikę stosunków społecznych, obyczajów oraz poszczególnych relacji przysługuje ochrona prawna przed ich naruszaniem przez osoby trzecie.
Art. 43 Kodeksu Cywilnego z kolei stanowi, że przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych odnosi się również do osób prawnych. Nie budzi wątpliwości doktryny, że ochrona przysługuje również tzw. „ułomnym osobom prawnym”, a więc m.in. spółkom osobowym. Tym samym Kodeks Cywilny zapewnia ochronę dóbr osobistych wszystkim formom organizacyjnym prowadzenia działalności gospodarczej, od jednoosobowej działalności, przez spółki jawne i komandytowe, po spółki kapitałowe.
Różnić się będzie również katalog dóbr osobistych, jakie przysługują osobom fizycznym i osobom prawnym, czy też szerzej, przedsiębiorcom.
Wśród najbardziej typowych dóbr osobistych przedsiębiorców wskazuje się przede wszystkim renomę, nazwę, dobre imię, markę oraz tajemnicę korespondencji (tak: wyrok SN z dnia 18 września 2019 r., sygn. akt IV CSK 297/18).
W przypadku wystawienia pomawiającego, nieprawdziwego komentarza w sieci w oczywisty sposób dochodzi do naruszenia renomy przedsiębiorcy oraz w konsekwencji do powstania szkody wizerunkowej oraz majątkowej z racji przełożenia się takiego komentarza na powszechny odbiór działalności przedsiębiorcy, co może prowadzić do utraty klientów.
Kiedy przysługuje nam ochrona dóbr osobistych?
Ochronę przed naruszeniami naszych dóbr osobistych zapewnia art. 24 Kodeksu Cywilnego stanowiący podstawę do dochodzenia roszczeń względem autora nieprawdziwych komentarzy:
§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Zanim jednak zdecydujemy się na podjęcie kroków przeciwko autorowi pomawiających publikacji, powinniśmy mieć świadomość, że nie każda krytyczna uwaga będzie stanowić podstawę odpowiedzialności.
Naruszenie dóbr osobistych powinno być bezprawne – to znaczy naruszać przepisy prawa lub zasady współżycia społecznego.
(Dalsza część artykułu poniżej.)
Newsletter, który pomoże Ci rozwinąć 
Twój e-commerce pod kątem prawnym i biznesowym.
Dołącz do społeczności ok. 5500 właścicieli oraz kadry zarządzającej i managerskiej w branży e-commerce! Otrzymuj co 2 tygodnie najważniejsze informacje.
Więcej o naszym newsletterze „Let’s talk e-com” przeczytasz pod linkiem: https://letstalkecom.pl/
Po zapisaniu się odbierz od nas powitalnego maila z bonusami m.in. bezpłatne nagrania webinarów i szkoleń dla branży e-commerce!
W razie problemów, napisz do nas. Sprawdź folder spam/oferty.
Aktywując przycisk pod formularzem, akceptujesz nasz Regulamin (w zakresie dotyczącym Newslettera) oraz wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści edukacyjnych, informacji o produktach i usługach kancelarii Creativa Legal Korol Szczudło adwokaci sp.p., np. o nowych artykułach, kursach on-line, czy zniżkach. Przeczytaj, w jaki sposób przetwarzamy Twoje dane osobowe w naszej Polityce prywatności.
Dodatkowo należy mieć na uwadze, że naruszenie dóbr osobistych może przybierać różne formy – to nie tylko fałszywa opinia na Google Maps, ale również cała dziennikarska publikacja w formie artykułu, a nawet książki. To, że renoma przedsiębiorstwa zostanie nadszarpnięta w bardziej profesjonalnej formie nie oznacza wcale, że nie ma ona bezprawnego charakteru. Nie należy zatem rezygnować z dochodzenia swoich praw, nawet jeżeli wiąże się to z wystąpieniem przeciwko profesjonalnemu podmiotowi, ponieważ i jemu przyświecać mogą złe intencje, a swoim działaniem wyrządzić on może realną szkodę.
Na czym zatem polega bezprawność i jak ją ustalić?
Jak zostało wspomniane, bezprawność naruszenia dóbr osobistych to sprzeczność zachowania sprawcy z szeroko rozumianym porządkiem prawnym, a więc zarówno przepisami prawa, jak i zasadami współżycia społecznego (tak: wyrok SA w Białymstoku z dnia 27 kwietnia 2018 r., sygn. akt I ACa 22/18).
Badanie bezprawności przez sąd będzie zatem polegało na ustaleniu, czy działanie sprawcy mieściło się w granicach uzasadnionej krytyki oraz czy opierało się na prawdziwości twierdzeń co do faktów. Jak stwierdził m.in. Sąd Apelacyjny w Łodzi, prawdziwość twierdzeń wyłącza bezprawność, co zamyka drogę do dochodzenia roszczeń. Zachowaniem bezprawnym będzie zatem np. opinia naruszająca godność osobistą przedsiębiorcy (jako przekraczająca dozwolone granice krytyki), fałszywa opinia lub artykuł (jako zawierający pomówienia) czy np. wystawiane masowo negatywne fałszywe opinie jako naruszające dobre obyczaje i zasady uczciwej konkurencji.
Istotne jest również, że naruszenie dóbr osobistych ma charakter obiektywny, co wyjaśnia SA w Łodzi w wyroku z dnia 28 października 2015 r., sygn. akt I ACa 586/15:
„Przy ocenie czy doszło do naruszenia dobra osobistego, decydujące znaczenie ma to, jaką reakcję wywołuje naruszenie w społeczeństwie, a nie subiektywne odczucie danej osoby, która domaga się ochrony prawnej (…) Kwestia zagrożenia lub naruszenia dóbr osobistych powinna być ujmowana w płaszczyźnie faktycznej i prowadzić do ustalenia, czy dane zachowania, biorąc pod uwagę przeciętne reakcje ludzkie, mogły obiektywnie stać się podstawą do negatywnych odczuć po stronie pokrzywdzonego.”
Z działaniem naruszającym nasze dobra osobiste będziemy mieć zatem do czynienia, gdy zachowanie to jest bezprawne i prowadzące do pokrzywdzenia w sposób obiektywny – przedsiębiorca nie może korzystać z ochrony przeciwko naruszeniom tylko jeśli on czuje się urażony, lecz w powszechnym odbiorze społecznym działanie to nie przekłada się na realną podstawę do odczuwania pokrzywdzenia.
Jak chronić dobra osobiste?
Podstawowym narzędziem ochrony dóbr osobistych jest powództwo z żądaniem zaniechania działania zagrażającego naszym dobrom osobistym lub z żądaniem usunięcia skutków wywołanych naruszeniem oraz w niektórych przypadkach – zadośćuczynienia pieniężnego.
W przypadku, w którym naruszenie prowadzi do wyrządzenia szkody majątkowej, można również wnosić o odszkodowanie – wówczas sprawca odpowiada za działania zawinione, a więc przede wszystkim intencjonalne (szczególnie w przypadkach złośliwych komentarzy, uwag, uporczywego pomawiania na forach internetowych), ale także za niedbalstwo – ma to częściej zastosowanie do kwalifikacji postępowania dziennikarzy, którzy mogą ponosić odpowiedzialność za nierzetelność w przygotowaniu artykułu, np. rażące nieprzygotowanie merytoryczne do napisania artykułu prowadzącego do naruszenia dobrego imienia firmy.
Przed podjęciem kroków prawnych warto jest skorzystać z dostępnych metod polubownych – typowym zalecanym rozwiązaniem jest wezwanie do zaniechania dokonywania naruszeń skierowane bezpośrednio do sprawcy. W treści takiego wezwania należy umieścić, stosownie do sytuacji, żądanie usunięcia kłamliwego wpisu czy umieszczenia przeprosin lub sprostowania zaznaczając, że brak zastosowania się do żądania skutkować będzie wniesieniem do sądu powództwa o ochronę dóbr osobistych.
Dodatkowym atutem będzie dokładne zebranie dowodów naruszenia – wykonanie print screena, zapisanie odpowiedniego linku, pobranie artykułu z Internetu z informacją o autorze. Wszelkie dowody będą niezwykle istotne dla przebiegu sprawy i będą działać na korzyść strony dochodzącej swoich praw. Następnie w pozwie istotne będzie również wskazanie podjętych środków polubownych i wykazanie, że sprawca się do nich nie zastosował czy też w ogóle nie odniósł.
Przedsiębiorcy, którego dobra osobiste zostały naruszone lub są zagrożone naruszeniem przysługuje zatem:
- Roszczenie o zaniechanie działań zagrażających jego dobrom osobistym;
- W przypadku dokonanego naruszenia, roszczenie o dopełnienie czynności w celu usunięcia skutków naruszeń, w szczególności publikacji odpowiedniego oświadczenia w odpowiedniej formie;
- Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłaty określonej sumy na wskazany cel społeczny;
- Roszczenie o naprawienie szkody w przypadku wyrządzenia naruszeniem szkody majątkowej.
Nie zwlekaj – działaj!
Jeśli jesteś przedsiębiorcą i uznasz, że w wyniku bezprawnego działania osoby trzeciej naruszającego dobra osobiste Twoja firma poniosła straty majątkowe, masz 3 lata na dochodzenie z tego tytułu wszelkich roszczeń o charakterze majątkowym. Wydaje się, że jest to odpowiednio długi okres, lecz każde odłożenie takiej sprawy „na później” działa na Twoją niekorzyść. Z kolei roszczenia o zaniechanie działania lub usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych można dochodzić bezterminowo.
W pierwszej kolejności zalecamy zgromadzenie wszelkich dowodów naruszenia dóbr osobistych oraz, w miarę możliwości, dowodów potwierdzających wystąpienie szkody majątkowej. Prawo gwarantuje odpowiednie narzędzia ochrony swoich interesów i należy z nich niezwłocznie korzystać, by chronić renomę, dobre imię czy inne cenne dla przedsiębiorstwa wartości, których rozwijanie i umacnianie wymaga wieloletnich wysiłków.
