Programy komputerowe są chronione nie tylko w warstwie programistycznej, ale także w wymiarze graficznym, czy tekstowym interfejsu użytkownika.
Warto przy tym wiedzieć, że ochrona dla tych dwóch elementów jest regulowana odmiennie.
Artykuł przybliży Ci te różnice, rzucając nowe światło na specyfikę ochrony programów komputerowych. Zapraszam!
Podsumowanie na start
Nie chcesz czytać całego artykułu? Oto najważniejsze rzeczy, jakie musisz wiedzieć:
- Program komputerowy to wyrażony w postaci słownej ciąg instrukcji/komend, sekwencji znaków przeznaczony dla komputera, komórki itd., które będą prowadzić do modyfikacji jej stanu, czyli np. wywoływać jakąś akcję.
- Programy komputerowe zostały uregulowane odrębnie od innych utworów.
- Oprogramowanie komputerowe składa się z warstwy programistycznej i warstwy graficznej, z których tylko ta pierwsza jest w świetle prawa programem komputerowym. Warstwa graficzna (interfejs użytkownika) może natomiast podlegać ochronie prawnoautorskiej na zasadach ogólnych, jeśli tylko spełni cechy zwykłego utworu.
- Nie ma przeszkód, by program komputerowy był utworem (musi jedynie spełnić konieczne do tego przesłanki). Nie każdy program komputerowy jest jednak utworem.
- Programem komputerowym może być także kod stworzony w PHP, który jest wykorzystywany przy tworzeniu stron internetowych.
- Podobnie jak przy utworach zwykłych, ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia (przede wszystkim w postaci kodu źródłowego). Ochronie nie podlegają natomiast idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego (w tym podstawą łączy).
- Podmiotem prawa autorskiego do programu komputerowego jest jego twórca, a w przypadku gdy program tworzony jest przez więcej osób – współtwórcy.
- Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy pracodawca nabywa z mocy prawa (o ile umowa o pracę nie stanowi inaczej).
- Twórca programu jest chroniony prawnie – podobnie jak w przypadku innych utworów, w odniesieniu do programów komputerowych osobiste prawa autorskie są nieprzenoszalne.
- Zawierając umowę dotyczącą stworzenia programu komputerowego pamiętaj o zachowaniu formy pisemnej (jeżeli ma przenosić prawa autorskie do danego programu). W przeciwnym razie będzie nieskuteczna!
Potrzebujesz pomocy w napisaniu umowy lub sprawdzeniu jej? Wypełnij formularz i napisz do nas, skontaktujemy się z Tobą i porozmawiamy o rozwiązaniach dla Twojego biznesu!
Czym jest program komputerowy?
Przez program komputerowy rozumiemy wyrażony w postaci słownej ciąg instrukcji/komend, sekwencji znaków przeznaczony dla komputera, komórki itd., które będą prowadzić do modyfikacji jej stanu, czyli np. wywoływać jakąś akcję.
W powszechnym rozumieniu oprogramowanie komputerowe będą tworzyć nie tylko kod źródłowy, ale i oprawa graficzna programu lub aplikacji. Czyli możemy rozróżnić dwa elementy składowe:
- warstwa programistyczna (kod źródłowy, instrukcje),
- warstwa graficzna (interfejs użytkownika, czyli GUI).
W ramach ciekawostki: czy zastanawiałeś_aś się, czy strona internetowa jest w świetle prawa programem komputerowym? Przeczytaj: Czy strona internetowa jest programem komputerowym
Czym jest interfejs użytkownika?
Interfejs użytkownika (UI) to środowisko, w którym użytkownik komunikuje się z urządzeniem lub oprogramowaniem. Obejmuje on elementy graficzne, takie jak przyciski, menu, ikony, ale także elementy interaktywne i struktury organizacyjne, mające na celu ułatwienie użytkownikowi korzystanie z danego systemu czy aplikacji.
Ochrona programu komputerowego
Zgodnie z przepisami Prawa autorskiego, tylko warstwa programistyczna (a dokładnie jego forma wyrażenia w postaci kodu źródłowego lub wynikowego) uznawana jest za program komputerowy i jako taka może podlegać ochronie prawnoautorskiej.
W niektórych przypadkach także schemat blokowy, dokumentacja projektowa lub inny brief programu komputerowego mogą mieścić się w pojęciu programu komputerowego – o ile możliwe jest na ich podstawie napisanie programu w przyszłości. Ma to istotne znaczenie dla konstruowania umów prawnoautorskich między programistami/software house’ami a ich klientami.
Jeśli chcesz dowiedzieć się jak wybrać Software House i podpisać bezpieczną umowę, obejrzyj bezpłatne nagranie webinaru tutaj: Jak wybrać Software House?
W art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych czytamy, że programy komputerowe podlegają ochronie, jak utwory literackie. Podobnie jak przy utworach zwykłych, prawo autorskie do programu komputerowego obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia, przede wszystkim w postaci kodu źródłowego.
Warto jednak zauważyć, że nie każdy program komputerowy będzie automatycznie uznawany za utwór. Aby tak było, musi spełnić określone kryteria, to jest musi:
- stanowić przejaw działalności twórczej;
- mieć indywidualny charakter;
- zostać ustalony.
Kryteria uznania za utwór chroniony prawem autorskim wynikają z ogólnej definicji utworu zawartej w art. 1 Prawa autorskiego. Zgodnie z tą definicją: Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
Dlatego bez znaczenia pozostawać zawsze będą takie aspekty jak przeznaczenie programu komputerowego, jego wartość, czy sposób wyrażenia.
Skoro elementy programu komputerowego mogą być twórcze, każdemu z twórców tych elementów mogą przysługiwać autorskie prawa majątkowe do utworu, a te z kolei mogą być przedmiotem umowy przeniesienia lub licencji.
Niezależnie, o której umowie myślimy, pamiętaj, by zwrócić szczególną uwagę na opisane w niej pola eksploatacji. Pamiętaj też, aby taką umowę zawsze zawrzeć w formie pisemnej.
Przeczytaj też:
- Co powinna zawierać dobra umowa wdrożeniowa IT?
- Pola eksploatacji programu komputerowego w umowie
- Umowa o dzieło z przeniesieniem majątkowych praw autorskich
- Jak napisać umowę o wykonanie strony internetowej?
Ochrona interfejsu użytkownika
Jak już się domyślasz, warstwa graficzna, z którą większość użytkowników identyfikuje dane oprogramowanie (lub aplikację mobilną itd.) nie jest programem komputerowym w myśl Prawa autorskiego. Warstwa graficzna stanowi odrębny element od programu komputerowego i podlega ochronie na odrębnych zasadach – czyli wg ogólnych przepisów dotyczących utworu zgodnie z Prawem autorskim.
Powyższe potwierdza również orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE – wyrok z 22 grudnia 2010 r., w sprawie C-393/09, w którym Trybunał stwierdził, że „graficzny interfejs użytkownika nie stanowi formy wyrażenia programu komputerowego (…). Niemniej jednak, jeśli taki interfejs stanowi wyraz własnej twórczości intelektualnej swego autora, może on korzystać z przewidzianej w prawie autorskim ochrony jako utwór (…)”.
Co składa się na treść autorskich praw majątkowych
Na treść majątkowych praw autorskich do programu komputerowego składają się:
- prawo do trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego;
- prawo do tłumaczenia i adaptacji oraz wprowadzania innych zmian;
- prawo do rozpowszechniania (które w części może podlegać wyczerpaniu).
Pamiętaj, naruszenie praw autorskich może skutkować
Chcesz skontrolować czy Twoje umowy odpowiednio zabezpieczają Twoje autorskie prawa majątkowe? Wypełnij formularz i umów się na bezpłatną, 15-minutową konsultację z prawnikiem.
Przeczytaj też Prawa autorskie i SaaS: Co warto wiedzieć?
Komu przysługują prawa autorskie do programu komputerowego?
Co do zasady, prawa autorskie do programu komputerowego przysługują twórcy. To zatem twórca programu komputerowego ma prawo decydować, jak jego dzieło może być używane przez innych (np. w ramach udzielonej licencji, czyli prawa do korzystania z programu komputerowego czy zbywając swoje majątkowe prawa autorskie do niego na rzecz kogoś innego). Korzystanie z oprogramowania bez odpowiedniej zgody jego twórcy, za wyjątkami przewidzianymi dla legalnego użytkownika programu komputerowego (osoby która legalnie weszła w posiadanie programu komputerowego) będzie wymagało zawsze uzyskania zgody.
Pamiętaj, że każde wykorzystanie utworu bez zgody twórcy lub z przekroczeniem dozwolonego użytku, a w przypadku programu komputerowego – przekroczenie zakresu dozwolonego korzystania z programu komputerowego będzie naruszeniem praw autorskich.
Chcesz dowiedzieć się co grozi za naruszenie praw autorskich? Przeczytaj: Karna i cywilna odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich
Zgodnie z art. 8 Prawa autorskiego: „Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej”.
I właśnie, to „inaczej” Prawo autorskie określa w przepisie art. 74 ust. 3, który przewiduje zasadę pierwotnego nabycia majątkowych praw autorskich do programu komputerowego pracownika przez pracodawcę, który pracownik stworzył w ramach obowiązków pracowniczych.
Zgodnie z ww. przepisem prawa majątkowe autorskie do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, „o ile umowa nie stanowi inaczej”Innymi słowy można powiedzieć, że to pracodawca w zakresie autorskich praw majątkowych do programu komputerowego jest uważany za podmiot, który stworzył utwór.
Oczywiście, referując do ostatniej części ww. przepisu; „o ile umowa nie stanowi inaczej”, strony mogą umówić się inaczej i postanowić, że prawa do utworu pozostaną przy pracowniku bądź że na pracodawcę twórcy programu przejdą tylko określone uprawnienia. Czyli zgodną wolą stron, pracownika i pracodawcy, możliwe jest odejście od ogólnej reguły.
Chcesz dowiedzieć się więcej? Przeczytaj: Utwory pracownicze – prawa autorskie
Podsumowanie
Mam nadzieję, że artykuł pomógł Ci zrozumieć niezbędne prawnoautorskie kwestie związane z programem komputerowym i interfejsem użytkownika i dzięki temu już wiesz, że w świetle ustawy o prawie autorskim:
- program komputerowy stanowi odrębny od interfejsu użytkownika utwór w myśl Prawa autorskiego;
- programem komputerowym będziemy nazywać jedynie warstwę programistyczną całego oprogramowania;
- kwestia praw do programu komputerowego, którego twórcą jest pracownik różni się od ogólnych reguł;
- prawo autorskie chroni jedynie formę wyrażenia, a nie pomysł czy określona funkcjonalność.
Potrzebujesz pomocy prawnika-eskperta, który pomoże Ci skutecznie zabezpieczyć Twoje interesy? Skorzystaj z naszego formularza kontaktowego i porozmawiajmy – bez zobowiązań 🙂
Zdjęcie dodane przez Tranmautritam.
